Biuletyn Informacji Publicznej RPO

RPO Marcin Wiącek był 26 listopada 2024 r. gościem Radia RMF FM. Mówił o ustawie o związkach partnerskich, lekcjach religii w szkole, systemie sądownictwa, jawności postępowań sądowych, strategii migracyjnej rządu i czasowym zawieszeniu prawa do azylu oraz sygnalistach.

Zastrzeżenia RPO do ustawy o związkach partnerskich

Wprowadzenie związków partnerskich do polskiego systemu prawnego jest obowiązkiem Polski wynikającym z orzecznictwa ETPC. Jest to rozwiązanie, które jest zgodne z Konstytucją. Głównym wnioskiem Rzecznika dotyczącym  projektu ustawy o związkach partnerskich jest pozytywna ocena zachęcająca do tego, aby tę ustawę jak najszybciej poddać pracom parlamentarnym.

Rzecznik podkreślił, że z jednej strony koncepcja zaproponowana w przepisach wprowadzających ustawę opiera się na rozszerzeniu na partnerów zarówno obowiązków, jak i przywilejów, które odnoszą się do małżonków. Z drugiej strony związek partnerski nie będzie wyposażony w prawne gwarancje trwałości. Małżeństwo jest związkiem, którego cechą jest trwałość.

- Z uwagi na fakt, że osoby pozostające w związku partnerskim będą tworzyły rodzinę, to ta rodzina powinna być otoczona silniejszymi gwarancjami trwałości, w szczególności co do rozwiązania takiego związku. Nie powinno być tak, że ten związek może być rozwiązany pismem przesłanym do urzędu stanu cywilnego - powiedział Marcin Wiącek.

Lekcje religii w szkołach

RPO był również pytany o wystąpienie dotyczące lekcji religii w szkołach.

- Dostrzegliśmy pewne wątpliwości dotyczące zwłaszcza tego, iż redukowanie lekcji religii będzie pozbawiało możliwości pracy bardzo znaczną liczbę osób, które w tej chwili prowadzą religię. Należy to uwzględnić – mówił RPO.

Ponadto lekcje religii nie są zajęciami, na których przekazywana jest stricte wiedza, ale kształtowany jest rozwój duchowy młodego człowieka. Nie jest wskazane, aby w tego typu przedmiocie uczestniczyły na jednych zajęciach dzieci w wieku 10-11 i dzieci w wieku 14-15 lat, ponieważ one są na różnym etapie rozwoju: duchowego, fizycznego, intelektualnego.

System sądownictwa

Rzecznik zaznaczył, że sędziowie powołani na wniosek KRS po 2018 r. są osobami powołanymi na stanowiska sędziowskie z pewną wadą, z naruszeniem prawa, ale w świetle przepisów one status sędziowski uzyskały i rozstrzygnięcia, które te osoby wydają są prawa wyrokami sądów. Te wady trzeba w odpowiedniej, przewidzianej prawem procedurze uzdrowić. Takie jest stanowisko Komisji Weneckiej, które jest w pełni zbieżne ze stanowiskiem RPO.

W wystąpieniu do premiera RPO wskazał na potrzebę uwzględnienia opinii KW w pracach nad reformą władzy sądowniczej. W odpowiedzi Minister Sprawiedliwości wskazał, że w pracach nad projektami ustaw będą w pełni uwzględnione te wskazówki i interpretacja prawa.

W rozmowie o sądownictwie Rzecznik był też pytany o odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów i procedurę weryfikacji sędziów.

Jawność postępowań sądowych

Prawo do jawnego, również dla publiczności, postępowania sadowego to jeden z elementów rzetelnego procesu sadowego.
- Utajnienie rozprawy jest ingerencją w prawo do rzetelnego procesu i ta ingerencja musi być obudowana odpowiednią procedurą. W tej chwili tego brakuje, dlatego przestawiłem wystąpienie wnioskujące o zmianę przepisów - mówił Marcin Wiącek, pytany o zbyt częste utajniania procesów przez sądy.

Strategia migracyjna rządu i czasowe zawieszenie prawa do azylu

RPO zwrócił się do premiera o wyjaśnienie, co należy rozumieć pod pojęciem "zawieszenia prawa do azylu". Spytał także, jakiego typu rozwiązania będą zaproponowane, aby wdrożyć to co w tej strategii nazwano zawieszeniem prawa do azylu.

Stany nadzwyczajne są przewidziane w Konstytucji RP. Wprowadzenie któregoś z tych stanów upoważnia do zawieszania niektórych wolności i praw konstytucyjnych. Ale w sytuacji, gdy nie mamy w Polsce stanu nadzwyczajnego trzymamy się zasady proporcjonalności umożliwiającej tylko ograniczenie praw człowieka.

W bardzo ważnej dla ochrony praw człowieka kwestii, jaką jest prawo uchodźcze konieczne jest precyzyjne wyjaśnienie, w jaki sposób wolności i prawa w tym obszarze będą ograniczane, bo mamy standardy międzynarodowe, które nas wiążą. Obecnie mamy przepisy prawa, które są jednoznacznie niekonstytucyjne. RPO wielokrotnie apelował do kolejnych MSWiA, aby tę sprawę poddać dyskusji parlamentarnej.

Nie można w rozporządzeniu wprowadzać przepisów, które ograniczają w tak drastyczny sposób prawa człowieka – mówił Marcin Wiącek o tzw. rozporządzeniu granicznym przewidującym pushbacki. 

Sygnaliści

Jeżeli ktoś dostrzega naruszenie prawa w działaniu instytucji, powinien zawiadamiać o tym właściwe organy, na przykład nadzorujące taką instytucję lub prokuraturę czy policję. RPO będzie przyjmował zgłoszenia zewnętrzne, czyli takie, których osoba nie będzie zgłaszała do innych instytucji. Osoba zgłaszająca będzie miała ochronę przed tzw. działaniami odwetowymi. Rola Rzecznika będzie polegała przede wszystkim na wstępnej weryfikacji takiego dokumentu i przekazaniu go do właściwego organu.