Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W rozdziale Kodeksu postępowania karnego, dotyczącym odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie, pominięto instytucję skargi nadzwyczajnej – zwraca uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich
• Zdaniem Adama Bodnara może to powodować negatywne skutki prawne dla obywateli
• Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o rozważenie działań legislacyjnych w celu uzupełnienia przepisów

W związku z wprowadzeniem do polskiego prawa skargi nadzwyczajnej ujawnił się problem związany z pominięciem tej instytucji w uregulowaniach rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego - napisał  Adam Bodnar do ministra Zbigniewa Ziobry.

Zgodnie z ustawą z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, w przypadku uwzględnienia skargi nadzwyczajnej, SN uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i albo orzeka co do istoty sprawy, albo przekazuje ją do  ponownego rozpoznania sadowi lub umarza postępowanie.  Oddala też skargę nadzwyczajną, jeżeli stwierdzi brak podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Jak podkreśla RPO, skarga nadzwyczajna może zatem wywoływać skutki prawne podobne do kasacji i wznowienia postępowania karnego -  co może oznaczać uniewinnienie oskarżonego lub skazanie go na łagodniejszą karę.

Według art. 552 par. 1 Kpk oskarżonemu - który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę - służy od Skarbu Państwa odszkodowanie oraz zadośćuczynienie, wynikające z wykonania w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.  Prawo takie powstaje również m.in., jeżeli w sprawie doszło wcześniej do niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Jak wskazuje rzecznik, wprowadzając w życie instytucję skargi nadzwyczajnej, ustawodawca nie dokonał jednoczesnej nowelizacji art. 552 Kpk poprzez ujęcie w nim wprost również skargi nadzwyczajnej. Oskarżony, który wskutek skargi nadzwyczajnej zostałby uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, winien mieć na równych zasadach - jak te ustalone w art. 552 Kpk - prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia, wynikłe z wykonania w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.

Zdaniem RPO problemu nie rozwiązuje przepis odsyłający z ustawy z 8 grudnia 2017 r. o SN, że w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, do skargi nadzwyczajnej stosuje się przepisy Kpk dotyczące kasacji.  Wydaje się bowiem, że odesłanie to dotyczy wyłącznie rozdziału 55 Kpk (który reguluje właśnie kasacje).

Dlatego Adam Bodnar zwrócił się do ministra Zbigniewa Ziobry o analizę przedstawionej problematyki i rozważenie podjęcia działań legislacyjnych co do zmiany art. 552 Kpk we wskazanym kierunku.

Skarga nadzwyczajna została wprowadzona do polskiego 3 kwietnia 2018 r. na mocy ustawy z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym i nowelizacji innych ustaw. RPO jest jednym z podmiotów uprawnionych do jej wniesienia. Dotychczas Rzecznik nie wniósł żadnej skargi nadzwyczajnej. W SN nie został bowiem jeszcze ukształtowany skład osobowy Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która  ma je rozpoznawać. Dopiero od 3 kwietnia możliwe było zwracanie się do sądów o nadesłanie akt sądowych, w celu badania wniosków o złożenie skargi nadzwyczajnej. Z punktu widzenia RPO o wniesieniu skargi nadzwyczajnej będzie decydowało zdiagnozowane naruszenie wolności lub praw jednostki przez prawomocne orzeczenie sądowe. Wprowadzenie skargi nadzwyczajnej spowodowało dodatkowe obciążenie Biura Rzecznika, ale bez zwiększenia finansowania.

II.513.2.2018