Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wśród uchodźców wojennych z Ukrainy na dworcu kolejowym w Przemyślu są m.in. osoby pochodzenia romskiego, dzieci i kobiety w ciąży
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev pyta Wojewodę Podkarpackiego o zasady udzielania pomocy uchodźcom w punkcie na dworcu i w centrach pomocy w Przemyślu, w tym wsparcia osób z grup wrażliwych
• Wojewoda Podkarpacki informuje, że matki z dziećmi i kobietę w ciąży relokowano do ośrodka w Koninkach, część osób zdecydowała się powrócić na Ukrainę, a kilka osób wyjechało do Berlina
• Wyjaśnia też zasady udzielania pomocy uchodźcom oraz kwestie ich zakwaterowania i relokacji. Zapewnia, że służby Wojewody reagują na każde zgłoszenie uzyskane z punktu recepcyjnego

Z ustaleń Biura RPO wynika, że od 12 maja 2024 r. w budynku dworca kolejowego w Przemyślu przebywali uchodźcy i uchodźczynie, wśród których były dzieci, kobiety w ciąży oraz osoba z chorobą nowotworową. Jednocześnie do BRPO dotarły informacje o zmianie przeznaczenia znajdującego się na dworcu pokoju dla matki z dzieckiem – na pomieszczenie ogólnodostępne. 

W związku z tym Rzecznik pyta wojewodę Teresę Kubas-Hul o zasady funkcjonowania tego pomieszczenia – czy zmieniono jego przeznaczenie i czy obowiązuje w nim ograniczenie wiekowe dla dzieci powyżej 13. roku życia. Prosi także o informację, jaką pomoc otrzymała opisywana grupa uchodźców oraz ustalenie obecnego miejsca ich pobytu.

Jedno z pytań do wojewody odnosi się do zasad udzielania uchodźcom pomocy w znajdujących się w pobliżu dworca kolejowego centrach pomocy. ZRPO prosi o informację, czy na dworcu istnieje punkt informacyjny, w którym uchodźcy mogą dowiedzieć się o dostępnym wsparciu.

ZRPO prosi także o potwierdzenie, czy warunkiem uzyskania podstawowej pomocy w punkcie recepcyjnym na dworcu jest brak statusu UKR oraz numeru PESEL. Jeśli tak, to jak odbywa się weryfikacja tego warunku – czy osoby chcące uzyskać wsparcie są legitymowane, a jeżeli tak to jakie dane osobowe i w jakim celu są przetwarzane.

Valeri Vachev prosi też o potwierdzenie informacji, zgodnie z którą otrzymanie pomocy przez osoby należące do grup wrażliwych (osoby z niepełnosprawnościami, chore, starsze, dzieci, kobiety w ciąży, uchodźcy pochodzenia romskiego) jest uzależnione od braku numeru PESEL i statusu UKR.

Odpowiedź Wojewody Podkarpackiego Teresy Kubas-Hul

Od początku maja obserwowany jest nasilony wzrost liczby uchodźców przybywających do Punktu Recepcyjnego do Przemyśla. Są to m.in. obywatele Ukrainy - pochodzenia romskiego. Dla każdej przybywającej grupy, w miarę potrzeb, są poszukiwane miejsca relokacji. Niestety nie wszyscy przybywający mogą uzyskać pomoc takim w zakresie, jak oczekują, ponieważ nie mogą zgodnie z obowiązującym prawem - uzyskać kolejny raz statusu uchodźców. Dodatkowo często się zdarza, że przyjeżdżający posiadają tzw. statusy pobytowe w innych krajach UE albo podróżują w ramach ruchu bezwizowego.

Zgodnie z pismem Prezydenta Miasta Przemyśla OZK.5532.3.2024 z dnia 24 maja 2024 r. Gmina Miejska Przemyśl dysponuje dwoma lokalizacjami, w których jest możliwy tymczasowy odpoczynek dla rodzin, które przyjechały z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym. Znajdują się one przy ul. Bilana 2 oraz ul. Mickiewicza 30 w Przemyślu. Lokalizacje te nie są centrami pomocy. Budynek przy ul. Bilana jest przeznaczony dla pobytów krótkich w ramach turnusów wytchnienia dla dzieci. Przyjmowane są tam dzieci z terenów Ukrainy objętych aktywnymi działaniami wojennymi. Są to pobyty dedykowane tylko dla dzieci, które przyjeżdżają i wyjeżdżają w grupach zorganizowanych. Te pobyty są wcześniej planowane. W związku z tym ośrodek me przyjmuje uchodźców z Ukrainy przybywających na dworzec. Punkt Recepcyjny nie kieruje tam uchodźców. Ośrodkiem zarządza Fundacja z USA „Bezpieczny Dom". Pracownicy i wolontariusze tej fundacji zajmują się organizacją przyjazdów swoich podopiecznych, którzy następnie, w ramach turnusu są rozlokowywani w pomieszczeniach zakwaterowania zbiorowego. Przy ul. Mickiewicza znajduje się ośrodek PCK, z którego mogą skorzystać osoby, które mają zamiar pozostać na terenie RP na dłuższy czas, by podjąć pracę albo edukację.

Ośrodek ten również nie przyjmuje grup uchodźców na okres krótkotrwały, dlatego też Punkt Recepcyjny nie kieruje tam osób. Obecnie jest w nim pełne obłożenie.

Nie jest prawdą, że od 12 maja 2024 roku w budynku dworca kolejowego przebywa 43 - trzy osobowa grupa uchodźczyń i uchodźców. Matki z dziećmi i kobieta w ciąży zostali relokowani do w ośrodka w Koninkach (koło Poręby Wielkiej), część osób zdecydowała się powrócić na Ukrainę. Kilka osób wyjechało do Berlina, w tej grupie były osoby kolejny raz powracające do Przemyśla.

Relokacja odbywa się na zasadzie dobrowolności. Jest to propozycja składana uchodźcom i to uchodźca wybiera, czy odpowiadają mu miejsce i warunki oraz czy podporządkuje się zasadom porządkowo-sanitarnym obowiązującym w danym ośrodku. W przypadku małoletnich, o pozostaniu w zaproponowanej lokalizacji decydują opiekunowie. Wojewoda Podkarpacki nie posiada narzędzi do monitorowania przemieszczania grup uchodźców na terenie kraju, dlatego też nie ma możliwości ustalenia gdzie obecnie przebywa grupa z 12 maja br. Ponadto grupy często przemieszczają się, nie informując, dokąd się udają. Każdy uchodźca przybywający do Punktu Recepcyjnego uzyskuje pomoc, bez względu na pochodzenie etniczne. Jeżeli w momencie przybycia nie ma możliwości relokacji w innych województwach uchodźcy oczekują na dworcu do momentu znalezienia dla nich bezpiecznego miejsca relokacji. Szczególną uwagę pracownicy zwracają na dzieci i osoby zgłaszające dolegliwości. Zawsze jest przekazywana informacja o możliwości uzyskania profesjonalnej pomocy medycznej. To te osoby w pierwszej kolejności uzyskują pomoc.

Województwo Podkarpackie pełni rolę recepcyjną, dlatego miejsca dla uchodźców poszukiwane są w innych terenach. Pojawiają się też grupy uchodźców, którzy nie zgłaszają się do Punktu Recepcyjnego. Zdarza się, że takie grupy po przyjeździe do Przemyśla poszukują miejsca na własną rękę. W związku z tym trafiają z zapytaniem do ośrodków przy ul. Bliana oraz ul. Mickiewicza w Przemyślu, gdzie ze względu na przeznaczenie tych miejsc nie mogą być przyjęci.

Zgodnie z decyzją Wojewody Podkarpackiego, na dworcu kolejowym w Przemyślu działa Punkt Recepcyjny. Jego prowadzenie zlecono, na podst. art. 12 Ustawy z dnia 12 marca 2022 roku O pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa Prezydentowi Miasta Przemyśla. Zakupy na potrzeby punktu tj.: wyżywienie dla cudzoziemców korzystających z punktu recepcyjnego (suchy prowiant), środki higieny osobistej i artykuły bytowe dla cudzoziemców, są dokonywane w sposób racjonalny i oszczędny, służący zapewnieniu tylko niezbędnych i podstawowych potrzeb cudzoziemców, korzystających po raz pierwszy z punktu recepcyjnego. Niemniej jednak w miarę możliwości i posiadanych zasobów, suchy prowiant i podstawowe środki higieny są dystrybuowane wśród potrzebujących uchodźców - kolejny raz przybywających do Polski.

Pokój matki i dziecka to część punktu recepcyjnego. Skorzystanie z niego jest przede wszystkim decyzją podróżnego - opiekuna prawnego, który deklaruje, czy w ogóle chce skorzystać z takiego miejsca, bez względu na to, czy w podróżującej rodzinie znajdują się dzieci, które ukończyły 13 rok życia.

W punkcie recepcyjnym na dworcu PKP w Przemyślu jest prowadzony rejestr, w którym zapisywane są: nr paszportu, imię, nazwisko, data urodzenia, data wpisu do rejestru. W systemie Źródło dokonywane jest sprawdzenie, czy osoba posiada nadany nr PESEL. Czynności te są wykonywane przez wydelegowanego urzędnika posiadającego stosowne uprawnienia do pracy i przetwarzania danych osobowych.

Niestety nie zawsze podejmowane działania są w pełni owocne, ponieważ często okazuje się, że nawet jeśli uda się znaleźć miejsca w ośrodkach relokacyjnych, to pojawia się istotny problem nieprzestrzegania regulaminu, szczególnie w kwestiach sanitarno-pobytowych.

Województwo podkarpackie ze względu na swoje położenie geograficzne i sytuację geopolityczną, jest województwem recepcyjnym, co wymaga ciągłego utrzymania w gotowości zasobów oraz miejsc pobytu w sytuacji eskalacji napływu uchodźców z Ukrainy do Polski, co nie pozwala na przebywanie uchodźców w tych ośrodkach na dłuższy okres.

Zapewniam, że służby Wojewody reagują na każde zgłoszenie uzyskane z punktu recepcyjnego.

XI.540.77.2022