Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niektórzy cudzoziemcy, którzy rozpoczęli naukę w szkołach policealnych na dotychczasowych zasadach, nie będą mogli posłużyć się świadectwem jej ukończenia jako dowodem znajomości języka polskiego w postępowaniach o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE oraz o uznanie za obywatela polskiego
• Było to zaś możliwe zgodnie z przepisami obowiązującymi w momencie rozpoczęcia przez nich nauki
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Adam Krzywoń występuje w tej sprawie do Marka Sowy, przewodniczącego sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących rynku pracy oraz cudzoziemców przebywających na terytorium RP

Do Biura RPO wpływają pisma od cudzoziemców uczących się w szkołach policealnych, którzy wskazują na negatywne skutki projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym RP (druk nr 951). Zgłaszają zastrzeżenia do  przepisów przejściowych, dotyczących możliwości posłużenia się świadectwem ukończenia szkoły policealnej jako dokumentem potwierdzającym znajomość języka polskiego w ramach postępowania o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE oraz postępowania w sprawie uznania cudzoziemca za obywatela polskiego.

Zgodnie z projektem, do postępowania tego, wszczętego i niezakończonego decyzją ostateczną do 30 czerwca 2025 r., stosuje się przepisy art. 211 ust. 3 pkt 2 i 3 ustawy o cudzoziemcach w brzmieniu dotychczasowym. Przewidziano możliwość posłużenia się świadectwem ukończenia szkoły policealnej lub szkoły z wykładowym językiem polskim za granicą odpowiadającej szkole policealnej do 30 czerwca 2025 r., jako dokumentem potwierdzającym znajomość języka polskiego na potrzeby postępowania w sprawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, wszczętego od 1 lipca 2025 r. do 30 czerwca 2026 r.

Z kolei do postępowania w sprawie uznania cudzoziemca za obywatela polskiego, wszczętego i niezakończonego decyzją ostateczną do 30 czerwca 2025 r., stosuje się przepisy ustawy o obywatelstwie polskim w brzmieniu dotychczasowym. Ponadto przewidziano możliwość posłużenia się świadectwem ukończenia szkoły policealnej do 30 czerwca 2025 r., jako dokumentem potwierdzającym znajomość języka polskiego na potrzeby postępowania w sprawie uznania cudzoziemca za obywatela polskiego, wszczętego od 1 lipca 2025 r. do 30 czerwca 2026 r.

RPO wskazuje, że z powodu różnej długości nauki w szkołach policealnych (od 2 do 5 semestrów), niektórzy cudzoziemcy nie będą mogli użyć świadectwa ukończenia szkoły jako dowodu znajomości języka polskiego przy ubieganiu się o pobyt rezydenta długoterminowego UE lub o uznanie za obywatela polskiego - choć było to możliwe zgodnie z przepisami obowiązującymi w momencie rozpoczęcia nauki.

Rozwiązania przewidziane w projekcie niekorzystnie wpłyną zatem na sytuację cudzoziemców, którzy niekiedy zainwestowali duże środki finansowe w naukę, licząc że świadectwo ukończenia szkoły policealnej będzie też mogło potwierdzić ich znajomość języka polskiego. W takiej sytuacji mogą znaleźć się nawet osoby, które podjęły naukę w szkole policealnej we wrześniu 2023 r. na kierunku trwającym 5 semestrów.

Przepisy przejściowe nie dają cudzoziemcom możliwości użycia świadectwa ukończenia szkoły policealnej po 30 czerwca 2025 r. w celu potwierdzenia znajomości języka polskiego, choć było to możliwe w momencie rozpoczęcia kształcenia. 

Budzi to wątpliwości RPO z punktu widzenia zgodności z zasadą ochrony interesów w toku, wywodzoną z zasady ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji RP). Wynika z niej obowiązek ustawodawcy kształtowania przepisów przejściowych w sposób pozwalający na dokończenie przedsięwzięć podjętych na podstawie wcześniejszej regulacji, w uzasadnionym przeświadczeniu, że  pozostanie ona stabilna.

Zasadne wydaje się zatem rozważenie zmiany przepisów przejściowych w sposób pozwalający cudzoziemcom, którzy rozpoczęli już naukę w szkołach policealnych na dotychczasowych zasadach, na użycie świadectwa (wydanego również po 30 czerwca 2025 r.) jako dowodu znajomości języka polskiego w postępowaniach o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE oraz o uznanie za obywatela polskiego.

ZRPO zwraca się do przewodniczącego sejmowej komisji Marka Sowy o uwzględnienie tych uwag w pracach nad projektem.

XI.540.14.2025