Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Matka osoby z niepełnosprawnością poskarżyła się na konieczność wliczania świadczenia wspierającego do dochodu takiej osoby– co w wielu przypadkach uniemożliwia jej skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej
• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich  wystąpiło w tej sprawie do Ministerstwa Finansów
• - Przy okazji zmiany przepisów ustawy PIT w ramach rządowej inicjatywy legislacyjnej zaproponujemy zmianę, aby do dochodów osoby z niepełnosprawnością, dla potrzeb ulgi rehabilitacyjnej, nie wliczać świadczenia wspierającego - odpisał resort 

Do Biura RPO wpłynęła skarga na konieczność wliczania świadczenia wspierającego osoby z niepełnosprawnością do dochodu – co w wielu przypadkach uniemożliwia skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej.

Skarżąca jest matką osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, która jest na jej utrzymaniu (pobiera z ZUS rentę socjalną wraz z dodatkiem 500+ dla osoby niesamodzielnej i zasiłek pielęgnacyjny). Dotychczas mogła korzystać z ulgi rehabilitacyjnej, gdyż dochód osoby z niepełnosprawnością nie przekraczał dwunastokrotności renty socjalnej. W ramach ulgi rozliczała kupno pieluchomajtek, kupno wózka elektrycznego, leków oraz kosztów wykorzystywania samochodu do celów rehabilitacyjnych.

Obecnie osoba z niepełnosprawnością otrzymuje świadczenie wspierające. 1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która wprowadziła nowe wsparcie dla tych osób od ukończenia 18. roku życia. Jednym z warunków skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej  jest zaś nieprzekroczenie określonego w art. 26 ust. 7e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych progu dochodowego - dwunastokrotności kwoty renty socjalnej w wysokości z grudnia roku podatkowego.

Z konieczności wliczania do dochodu ustawodawca wyłączył takie rodzaje świadczeń, jak:

• alimenty na rzecz dzieci, małoletnich, pełnoletnich, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, pełnoletnich do ukończenia 25. roku życia, uczących się w szkołach,
• świadczenie uzupełniające,
• dodatek energetyczny,
• dodatek osłonowy,
• dodatek węglowy,
• dodatek dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła i dodatku dla niektórych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła,
• dodatek elektryczny,
• refundacja kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, 
• zasiłek pielęgnacyjny oraz dodatkowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów.

Świadczenie wspierające nie zostało zaliczone do katalogu świadczeń niewliczanych do dochodu. Tym samym skarżąca oraz inni podatnicy mający na utrzymaniu dorosłe osoby z niepełnosprawnością nie będą mogli skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Dla skarżącej jest to niezrozumiałe i krzywdzące.

Wicedyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Łukasz Kosiedowski spytał Jarosława Szatańskiego, dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych MF, czy resort zna  problem, a jeśli tak, to czy rozważa zmianę przepisów poprzez dodanie do katalogu świadczeń określonych w art. 26 ust. 7e u.p.d.o.f. świadczenia wspierającego.

Odpowiedź Jarosława Szatańskiego, dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych MF

Ulga rehabilitacyjna – najważniejsze informacje, istotne w przedmiotowej sprawie

Ulga rehabilitacyjna zdefiniowana w art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych polega na odliczeniu wydatków poniesionych w roku podatkowym na cele rehabilitacyjne lub związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych przez podatnika będącego osobą z niepełnosprawnościami lub podatnika mającego na utrzymaniu osoby z niepełnosprawnościami.

Osobą z niepełnosprawnościami pozostającą na utrzymaniu podatnika jest członek jego rodziny, który w stosunku do podatnika lub jego małżonka zaliczany jest do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn lub dziecko obce przyjęte na wychowanie przez podatnika lub jego małżonka, jeżeli w roku podatkowym dochody tej osoby z Dz. U. z 2024 r. poz. 226, z późn.zm., zwana „ustawą PIT” niepełnosprawnościami nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej.

Przy czym, do dochodów tych, zgodnie z art. 26 ust. 7e ustawy PIT, nie zalicza się: alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4c z uwzględnieniem art. 6 ust. 4e ustawy, świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 100a ustawy PIT (tj. świadczenia uzupełniającego przeznaczonego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji), dodatku energetycznego, dodatku osłonowego, dodatku węglowego, dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła i dodatku dla niektórych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, dodatku elektrycznego, refundacji kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, bonu energetycznego  oraz przyznanych na podstawie odrębnych przepisów zasiłku pielęgnacyjnego, dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów oraz kolejnego dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów.

Świadczenie wspierające

Świadczenie wspierające to nowy instrument wsparcia, który do porządku prawnego został wprowadzony ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. Przeznaczony jest dla pełnoletnich osób z niepełnosprawnościami. Przysługuje bez względu na dochody, a także niezależne od innych form wsparcia otrzymywanych przez osoby z niepełnosprawnościami.

Świadczenie wspierające a ustawa PIT

Z dniem 1 stycznia 2024 r. do katalogu zwolnień przedmiotowych w podatku dochodowym od osób fizycznych, określonym w art. 21 ust. 1 ustawy PIT, został dodany pkt 8e, na podstawie którego świadczenie to jest wolne od podatku PIT.

Przy czym ustawodawca nie zdecydował się na wyłączenie tego świadczenia z limitu dochodu osoby z niepełnosprawnością, o którym mowa w art. 26 ust. 7e ustawy PIT. Oznacza to, że przy ustalaniu prawa do skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej niezbędne jest uwzględnienie tego świadczenia w dochodzie osoby z niepełnosprawnościami.

W tym miejscu zwracam uwagę, że z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że władzy ustawodawczej przysługuje prawo decyzji w kształtowaniu dochodów i wydatków państwa i że ma ona w tej dziedzinie szeroką swobodę wyboru pomiędzy różnymi konstrukcjami zobowiązań podatkowych.

Swoboda przysługująca ustawodawcy rysuje się – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – jeszcze wyraźniej w odniesieniu do kształtowania ulg i zwolnień podatkowych, zwłaszcza gdy chodzi o ich znoszenie lub ograniczenie. Trybunał wielokrotnie w swoich orzeczeniach wskazywał, iż w prawie podatkowym decydującą rolę odgrywa zasada sprawiedliwości podatkowej, wyrażająca się między innymi powszechnością i równością opodatkowania. Zwolnienia podatkowe są ustawowym wyjątkiem od zasady powszechności i równości obowiązków podatkowych. Ustawodawca ma zatem znaczną swobodę w określeniu w ustawie stanów faktycznych stanowiących podstawę opodatkowania lub podstawę ulgi podatkowej oraz generalnie swobodę w kształtowaniu poszczególnych konstrukcji prawnopodatkowych. O zakresie i przedmiocie opodatkowania oraz o zakresie i przedmiocie ulg podatkowych nie decydują przesłanki o charakterze prawnym, lecz przesłanki ekonomiczne i społeczne. Powyższe tezy znajdują odzwierciedlenie w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego z 12 stycznia 1995 r., sygn. akt K.12/94 i z 29 maja 1996 r., sygn. akt K.22/95.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, informujemy, że kwestia będąca przedmiotem odpowiedzi nie była podnoszona w innych wystąpieniach kierowanych do resortu finansów, ma zatem „jednostkowy” charakter.

Mając jednak na uwadze, że ulga rehabilitacyjna jest istotnym instrumentem wsparcia osób zmagających się z trudnościami wynikającymi ze schorzeń, sygnał ten traktujemy jako ważny element oczekiwań społecznych. Przy najbliższej zatem okazji zmiany przepisów ustawy PIT w ramach rządowej inicjatywy legislacyjnej zaproponujemy zmianę art. 26 ust. 7e ustawy PIT, aby do dochodów osoby z niepełnosprawnością – dla potrzeb ulgi rehabilitacyjnej – nie wliczać świadczenia wspierającego.

V.511.601.2024