Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obecnie można uchylić decyzję o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, a postępowanie wznowieniowe wszczęto przed wejściem w życie Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce 
• Nie jest to zaś możliwe wobec osoby, która również uzyskała stopień w taki sposób, ale postępowania wznowieniowego nie wszczęto przed wejściem w życie Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce 
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o stanowisko w tej sprawie ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka
• AKTUALIZACJA:  Podniesiona przez Pana Rzecznika kwestia zostanie poddana analizie pod kątem ewentualnej zmiany brzmienia art. 194 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce - w przypadku podjęcia decyzji o jej nowelizacji - odpowiedział min. Przemysław Czarnek 
• AKTUALIZACJA 10.10.2024: RPO prosi Ministra Nauki o rozważenie inicjatywy legislacyjnej, aby jednolicie uregulować kwestię dopuszczalności uchylenia decyzji nadającej stopień lub tytuł naukowy, uzyskany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce

Do Rzecznika wpłynęło pismo obywatela mającego wątpliwości  co do równego traktowania obywateli w odniesieniu do wznawiania postępowań awansowych.

Zgodnie z art. 187 ust. 4 ustawy z 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w przypadku wznowienia postępowania, w którym na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, został nadany stopień doktora, stopień doktora habilitowanego albo tytuł profesora, postępowanie prowadzi się na podstawie przepisów obowiązujących w dniu wszczęcia postępowania, które było przedmiotem postanowienia o wznowieniu. Po 30 kwietnia 2019 r. stopień lub tytuł nadaje się w dziedzinach i dyscyplinach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 5 ust. 3 pswn.

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, w przypadku zaistnienia określonych w  Kodeksie postępowania administracyjnego przyczyn wznowienia postępowania administracyjnego w sprawie nadania stopnia doktora albo rażącego naruszenia prawa przez podmiot doktoryzujący, Rada Doskonałości Naukowej wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania i wskazuje podmiot doktoryzujący, który prowadzi postępowanie. 

Zgodnie z art. 145 § 1 Kpa w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;
3. decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27;
4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;
5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję;
6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;
7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2);
8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

Szczególne podstawy wznowieniowe wskazane są także art. 145a-145b Kpa.

Ustawodawca ograniczył temporalnie możliwość wznowienia postępowania. Uchylenie decyzji, gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe bądź decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat, zaś z pozostałych wskazanych wyżej przyczyn, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Z kolei przed wejściem w życie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, podstawą wznowienia postępowania awansowego mogły być - obok przesłanek wskazanych w Kpa - ujawnione okoliczności wskazujące na to, że stopień doktora lub doktora habilitowanego albo tytuł profesora został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce. Jednocześnie ustawodawca nie ograniczył czasowo możliwości wznowienia postępowania na podstawie art. 29 ust. 2  ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (usnt). 

Sprawa ta była też w przeszłości przedmiotem korespondencji RPO z resortem szkolnictwa wyższego. Wówczas Ministerstwo argumentowało, że brak ograniczenia czasowego wznawiania postępowań na podstawie art. 29 ust. 2 usnt związany jest z brakiem tolerancji dla wszelkich przejawów nieuczciwości naukowej. Wskazywało, że „nawet wynikające z przepisów karnych przedawnienie karalności nieuczciwości naukowej nie zwolni nieuczciwego naukowca z zarzutu uchybienia godności i dobrym zwyczajom akademickim".

Zestawiając przytoczone przesłanki wznowieniowe, należy wskazać, że co najmniej częściowo przesłanki wynikające z art. 29 ust. 2 usnt można uznać za mieszczące się w przesłankach wynikających z Kpa. Oznacza to, że obecnie istnieje możliwość uchylenia decyzji o nadaniu stopnia naukowego osobie, która uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu i przed wejściem w życie pswn wszczęto postępowanie wznowieniowe. Jednocześnie jednak taka możliwość nie istnieje w odniesieniu do osoby, która również uzyskała stopień na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem dobrych obyczajów w nauce 20 lat temu, lecz nie wszczęto przed wejściem w życie pswn postępowania wznowieniowego. 

Wątpliwości może budzić uzasadnienie dla odmiennego uregulowania sytuacji prawnej tych osób jedynie poprzez odwołanie się do momentu, w którym wszczęto postępowanie wznowieniowe.

Marcin Wiącek zwraca się do Ministra o stanowisko w sprawie, zwłaszcza o wskazanie przyczyn odmiennego uregulowania kwestii czasowego ograniczenia możliwości wznowienia postępowania awansowego w pswn względem usnt.

Pyta go także, czy dostrzega  potrzebę wprowadzenia zmian prawnych, które w sposób jednolity regulowałyby kwestię dopuszczalności uchylenia decyzji nadającej stopień lub tytuł naukowy względem osób, które uzyskały stopień doktora, doktora habilitowanego lub tytuł profesora na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce, bez względu na moment wszczęcia postępowania wznowieniowego.

Odpowiedź min. Przemysława Czarnka

Odnosząc się do pisma z dnia 21 sierpnia br. dotyczącego wątpliwości w zakresie równego traktowania obywateli w odniesieniu do wznawiania postępowań awansowych, po przeprowadzonej konsultacji z Radą Doskonałości Naukowej - jako organem właściwym w zakresie procedury wznowieniowej - uprzejmie informuję, że dostrzegam zasadność konstatacji sformułowanych przez Pana Rzecznika, jednakże z następującymi zastrzeżeniami:

1. Zgodnie z art. 187 ust. 2 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1669 z późn. zm.) postępowania wznowieniowe mogły być wszczynane na podstawie przesłanek określonych w art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. z 2017 r. poz. 1789) do dnia 31 grudnia 2020 r. - a nie, jak wynikałoby z konkluzji pisma Pana Rzecznika, do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742 z późn. zm., dalej: ustawa PSWiN), tj. do dnia 1 października 2018 r.;

2. Zastosowanie art. 146 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775, dalej: Kpa) do spraw, o których mowa w art. 194 ustawy PSWiN nie powoduje braku możliwości ich wznowienia, a jedynie nakłada obowiązek wydania rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 151 § 2 Kpa.

Zgodnie z przedmiotową regulacją, w przypadku gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146 Kpa, organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji;

3. Przywołany art. 146 § 1 Kpa nie znajduje zastosowania w odniesieniu do dodatkowej przesłanki wskazanej w art. 194 ustawy PSWiN, tj. rażącego naruszenia prawa przez podmiot doktoryzujący (albo podmiot habilitujący - art. 225 ustawy PSWiN).

Rezygnacja w obecnych przepisach (art. 194 ustawy PSWiN) z przesłanki wznowienia postępowania awansowego polegającej na ujawnieniu okoliczności wskazujących na to, że stopień (doktora, doktora habilitowanego) został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w nauce, wynika z faktu, że powyższa problematyka wpisuje się w uregulowaną w art. 145 § 1 pkt 5 Kpa przesłankę wznowienia, polegającą na wyjściu na jaw istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów istniejących w dniu wydania decyzji, nieznanych organowi, który wydał decyzję. Ponieważ art. 194 ustawy PSWiN odsyła do ww. przepisu kodeksowego, usunięty został swoisty dualizm regulacyjny.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, pragnę równocześnie zapewnić, że podniesiona przez Pana Rzecznika w korespondencji kwestia zostanie poddana analizie pod kątem ewentualnej zmiany brzmienia art. 194 ustawy PSWiN - w przypadku podjęcia decyzji o nowelizacji przedmiotowego aktu normatywnego.

VII.7033.4.2023