Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Sąd stwierdził, że spadek po zmarłej nabyła jej córka na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza
• Stało się tak, mimo złożenia przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku, co zgodnie z prawem powinno było ją wyłączać  od dziedziczenia
• Wierzyciel matki już skierował do spadkobierczyni wezwania do zapłaty zobowiązań zmarłej
• Rzecznik Praw Obywatelskich złożył skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, wnosząc o zwrot sprawy sądowi 

Zaskarżonemu postanowieniu Marcin Wiącek zarzucił rażące naruszenie prawa:

• art. 1020  Kodeksu cywilnego - poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że spadek po zmarłej na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła córka w całości, pomimo złożenia przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku, co zgodnie z brzmieniem tego przepisu powinno skutkować wyłączeniem jej od dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku;
• art. 670 § 1 i art. 677 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nienależyte wypełnienie przez sąd spadku obowiązku zbadania z urzędu, kto jest spadkobiercą po zmarłej oraz brak uwzględnienia skutecznie złożonego przez jedyną córkę oświadczenia o odrzuceniu spadku po matce i w konsekwencji brak ustalenia prawidłowego kręgu spadkobierców.

Ponadto postanowieniu zarzucił naruszenie zasad oraz wolności i praw człowieka i obywatela chronionych w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP prawa do ochrony własności i praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia uczestniczki - poprzez stwierdzenie na jej rzecz nabycia spadku po zmarłej matce, pomimo że uczestniczka ta skutecznie złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku, co oznacza, że na gruncie omawianej sprawy została ona pozbawiona możliwości „ochrony przed spadkiem", co w dalszej kolejności naraża ją na niekorzystne skutki w sferze jej praw majątkowych.

Skarga nadzwyczajna  jest konieczna dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, ponieważ skarżone postanowienie narusza wywodzone z art. 2 Konstytucji RP zasady zaufania obywatela do państwa oraz bezpieczeństwa prawnego jednostki. Złożywszy skutecznie oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłej matce, miała ona prawo zasadnie oczekiwać, że będzie przez sąd traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku.

Tymczasem skutkiem orzeczenia było, że wierzyciel zmarłej matki skierował do spadkobierczyni  wezwania do zapłaty dotyczące zobowiązań zmarłej. Istnieją zatem uzasadnione podstawy do stwierdzenia, że wydanie orzeczenia  prowadzi do naruszenia zasady bezpieczeństwa prawnego i podważa zaufanie obywateli do państwa. Naraża córkę zmarłej na konieczność przedsięwzięcia czynności faktycznych i prawnych dotyczących majątku spadkowego, względnie wzięcia udziału w ewentualnych postępowaniach sądowych czy egzekucyjnych.

Naruszone zasady i prawa, określone w Konstytucji RP jednoznacznie przemawiają za wyeliminowaniem skarżonego postanowienia w zakresie objętym niniejszą skargą nadzwyczajną.

Zaskarżone postanowienie pozostaje w rażącej i oczywistej sprzeczności z zasadami demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Ochrona konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela wymaga sięgnięcia po najdalej idący nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci skargi nadzwyczajnej. 

Pozostawienie tak rażąco wadliwego orzeczenia w obrocie prawnym nie tylko godziłoby w powagę  wymiaru sprawiedliwości, ale również w konstytucyjne zasady zaufania do państwa i bezpieczeństwa prawnego oraz prawo dziedziczenia i prawa majątkowe uczestniczki, ale także pogłębiłoby u niej poczucie krzywdy i niesprawiedliwości, wynikające z wydania tego orzeczenia. Przemawia to za odstąpieniem od zasady stabilności prawomocnego rozstrzygnięcia i stworzeniem możliwości ponownego orzekania w sprawie.

IV.511.151.2023