Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał obszerną opinię do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1600)
• Marcin Wiącek prosi przewodniczącą sejmowej Komisji Nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach Barbarę Dolniak o uwzględnienie tych uwag 

Projekt dotyczy przede wszystkim zmian w Kodeksie postępowania karnego oraz m.in. w Kodeksie karnym oraz Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia i Kodeksie karnym wykonawczym.

Rzecznik szczególnie docenia zawarty w projekcie szeroki wymiar implementacji dyrektyw dotyczących prawa do pomocy tłumacza, prawa do informacji, prawa do pomocy obrońcy, w tym dostrzeżenie standardów, jakie powinny dotyczyć oskarżonych poniżej 18. roku życia, które dotychczas realizowano tylko w formie deklaratywnej.

Za pilne słusznie uznano zmiany dotyczące przywrócenia właściwej roli prokuratora w świetle gwarancji konstytucyjnych: prawa do sądu, nietykalności i wolności osobistej, prawa do obrony, zasad równości, podziału i równowagi władz oraz demokratycznego państwa prawnego oraz wymogów, jakie niesie obowiązywanie poszczególnych zasad procesowych: „równości broni”, bezpośredniości, kontradyktoryjności czy samodzielności jurysdykcyjnej.

Projekt obejmuje bardzo istotne zmiany, które jednak ograniczają się do najbardziej kontrowersyjnych, najpilniejszych zagadnień procesowych wymagających uzgodnienia ze standardem konstytucyjnym i konwencyjnym. 

Zabrakło w nim zaś miejsca na oczekiwane zmiany w zakresie prawa karnego, które znajdowały się w wersji rządowej druku nr UD153. Wymagają one namysłu, jednak powinny zostać sfinalizowane w procesie ustawodawczym, o czym świadczą np. rozbieżności w orzecznictwie na gruncie warunkowego przedterminowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności, które wymagały wystąpienia RPO z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego.

Niedosyt budzi również fakt, że projekt nadal nie odpowiada na potrzebę uwzględnienia wszystkich regulacji międzynarodowych i unijnych oraz orzeczeń trybunałów międzynarodowych. Zastrzeżenia budzi np. kwestia wykonania wyroku ETPC w sprawie Pietrzak i Bychawska-Siniarska i inni przeciwko Polsce z 28 maja 2024 r. oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 lipca 2014 r., sygn. akt K 23/11. Sprawy te, które były przedmiotem wystąpień RPO, nie doczekały się odzwierciedlenia w tym projekcie. 

Ponadto niedawne ujawnienie korespondencji pozyskanej w wyniku oględzin telefonu komórkowego po udostępnieniu akt śledztwa przez prokuratora przypominają o konieczności wykonania wyroku ETPC w sprawie Kaczmarek przeciwko Polsce  i wprowadzeniu podstaw prawnych pozwalających publicznie rozpowszechnić informacje z postępowania przygotowawczego, dotyczące tajemnicy komunikowania się.

Podsumowując, obok wielu rozwiązań zasługujących na akceptację, w większości implementujących zaległe zobowiązania normatywne nałożone na Polskę, albo uchylających niekonstytucyjne regulacje monopolizujące zakres uprawnień prokuratora przed sądem, projekt zawiera też wiele rozwiązań znajdujących się w gestii ustawodawcy prowadzącego politykę karną, które z tego względu nie podlegały ocenie. W projekcie nie brak jednak i takich propozycji, które budzą zastrzeżenia co do ich zgodności z Konstytucją i prawem międzynarodowym, wprowadzających niefunkcjonalne rozwiązania, które na obecnym etapie procesu legislacyjnego powinny być przedmiotem pogłębionej analizy.

Do swych uwag RPO załączył 40 wystąpień generalnych obejmujących zagadnienia stanowiące materię projektu.

II.510.1260.2024