Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o doprecyzowanie zasad uzyskiwania zgody przez rektora wyższej uczelni od jej rady na wykonywanie dodatkowego zajęcia zarobkowego

Na gruncie jednej ze spraw prowadzonej w BRPO pojawiły się wątpliwości interpretacyjne co do art. 125 ust. 4 ustawy z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Zgodnie z nim wykonywanie dodatkowego zajęcia zarobkowego przez rektora uczelni publicznej wymaga uzyskania od rady uczelni zgody, wydawanej na okres kadencji.

W wyroku z 4 lutego 2025 r. (sygn. akt III OSK 1011/23) Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że celem tego przepisu było ograniczenie zarobkowej aktywności rektorów, która nie wynika z ustawowych obowiązków rektora jako nauczyciela akademickiego. W konsekwencji rektor, realizując zajęcia mieszczące się w ramach jego obowiązków jako nauczyciela akademickiego, nie jest zobligowany do uzyskiwania zgody rady uczelni. Stanowisko takie zbieżne jest z prezentowanym przez RPO poglądem w tym postępowaniu NSA.

Sąd ten przyjął także, że aby zgoda mogła spełniać swój cel, powinna mieć charakter uprzedni i wywoływać skutek prawny począwszy od chwili jej wyrażenia. W ocenie RPO interpretacja NSA, przy obecnym brzmieniu art. 125 ust. 4 PSWN, może rodzić praktyczne trudności. W postępowaniu przed NSA Rzecznik wskazywał, że przyjęcie obowiązku zgody przed podjęciem dodatkowego zajęcia zarobkowego prowadzi do konieczności uznania, że już w pierwszym dniu kadencji rektor, niemający zgody rady uczelni na kontynuowanie zajęć podjętych przed sweym wyborem, naraża się na wygaszenie mandatu. 

Poważne wątpliwości może też budzić dopuszczalność zwrócenia się do rady o zgodę przez osobę niebędącą jeszcze rektorem (rektora elekta). Rada uczelni nie jest zaś związana żadnym terminem na wyrażenie zgody, a zatem w razie zwlekania z podjęciem uchwały negatywne skutki opóźnienia ponosiłby wyłącznie rektor.

Ustawodawca dostrzegł praktyczną trudność związaną z uzyskaniem zgody na dodatkowe zajęcia wobec reelekcji i przyjął, że wówczas uprzednio wyrażona zgoda ulega przedłużeniu o 4 miesiące. W przypadku nieuzyskania zgody, rektor zaprzestaje wykonywania dodatkowego zajęcia zarobkowego w terminie 4 miesięcy od dnia rozpoczęcia kadencji. Takie rozwiązanie, precyzyjnie określające termin na uzyskanie przez rektora zgody, ma istotne znaczenie gwarancyjne w kontekście surowej sankcji za brak zgody.

RPO Marcin Wiącek prosi min. Marcina Kulaska o rozważenie zasadności podjęcia prac legislacyjnych zmierzających do doprecyzowania zasad uzyskiwania zgody przez rektora, tak aby jednoznacznie wskazywały na tryb jej uzyskiwania przez nowo wybranego rektora, ze wskazaniem odpowiedniego terminu, w jakim zgoda ma być wyrażona, co pozwoliłoby  rektorowi na ewentualne wygaszenie zobowiązań zaciągniętych przed wyborem. Zwraca się też do ministra o stanowisko i informację o  podjętych działaniach.

VII.7037.57.2023