Biuletyn Informacji Publicznej RPO

15. raport roczny Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur prezentuje działalność Zespołu w okresie sprawozdawczym od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r.

18 grudnia 2022 r. minęło 20 lat od przyjęcia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Protokołu Fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT). Dzięki implementacji OPCAT do polskiego systemu prawnego, od blisko 15 lat funkcjonuje w Polsce Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (KMPT), działający w strukturach Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 roku dziesięcioro pracowników Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadziło w sumie 79 wizytacji, w tym 6 w formie monitoringu online za pośrednictwem komunikatora internetowego, gdy ze względu na sytuację epidemiologiczną bezpośredni kontakt był znacznie utrudniony lub niemożliwy.

Raporty KMPT nie tylko obrazują wieloletnie systemowe zaniedbania, ale niekiedy pozwalają na uprawdopodobnienie rażących naruszeń podstawowych praw człowieka. W szczególności w ostatnim czasie uprawdopodobnione zostały relacje osadzonych wskazujące na możliwość stosowania tortur, m.in. waterboardingu (podtapiania) i falaki (bicia przedmiotem w podeszwy stóp), a także nieludzkiego i poniżającego traktowania. Gdyby nie wizytacje KMPT, wiele z tych historii mogłoby nie ujrzeć światła dziennego. Przedstawiciele KMPT docierają bowiem do osób, których głos nie jest słyszalny, którym trudno się upomnieć o swoje prawa, które przebywają w trudnych warunkach. Historie opisywane w raportach powizytacyjnych to najlepszy dowód na to, jak bardzo potrzebny jest w Polsce niezależny organ monitorujący miejsca pozbawienia wolności.

Mimo niewielkiego składu osobowego, w 2022 roku pracownicy KMPT przygotowywali także opinie do projektowanych zmian przepisów prawa oraz brali udział w posiedzeniach komisji parlamentarnych, w trakcie których przedstawiali swoje uwagi i rekomendacje. Starali się także zwiększyć świadomość opinii publicznej na temat sytuacji w miejscach pozbawienia wolności i standardów międzynarodowych w tym zakresie.

Poza przygotowaniem raportów i opinii KMPT dużą wagę przywiązuje do nawiązywania bezpośredniego dialogu z funkcjonariuszami i pracownikami miejsc pozbawienia wolności. Szkolenia, konferencje i webinary były doskonałą okazją do przybliżenia tym grupom zawodowym zagadnień z zakresu prewencji tortur i złego traktowania, jak i do wspólnego poszukiwania rozwiązań problemów systemowych. W 2022 roku przedstawiciele KMPT przeszkolili ponad 130 funkcjonariuszy Policji, dla pracowników domów pomocy społecznej prowadzili także webinary, w których wzięło udział ponad 420 osób.

Obowiązek publikowania i rozpowszechniania rocznych raportów krajowych mechanizmów prewencji wynika z art. 23 Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r.