Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk przedstawił Ministerstwu Sprawiedliwości uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym (UD 254).

Projekt jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane m.in. przez RPO ws. wpisywania do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym nieletnich, którzy popełnili czyn karalny przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Źródła problemu RPO upatrywał w braku rozstrzygnięcia w wyroku wpisu do Rejestru z dostępem ograniczonym. Oznaczało to, że wyrok skazujący - albo orzekający o zastosowaniu wobec nieletniego środków wychowawczych, poprawczych lub leczniczych - automatycznie wiązał się ze wpisem do Rejestru, bez uprzedniego poinformowania obwinionego o dodatkowych konsekwencjach wyroku. W orzeczeniu zawierano jedynie rozstrzygnięcie negatywne – orzeczenie o odstąpieniu od wpisania do Rejestru wobec szczególnych okoliczności.

Projektowanymi przepisami ustawodawca dąży do wyłączenia grupy osób: nieletnich, którzy popełnili czyn karalny z art. 200 § 1, 3 i 4 k.k. oraz 200a § 2 k.k., po ukończeniu 13. roku życia, a przed ukończeniem 17. Projektodawca zdaje się zakładać, że nawet jeśli młoda osoba popełni ww. czyn karalny, to nie stwarza ona niebezpieczeństwa jako potencjalnie posiadająca zaburzenia preferencji seksualnych, a wpisanie jej do Rejestru – nawet z dostępem ograniczonym – będzie nadmierną dolegliwością. 

Do tych założeń można mieć jedno zastrzeżenie. Nie wydaje się zasadne ograniczenie wpisu do Rejestru wyłącznie do nieletnich, którzy popełnili czyn karalny. Przepisy powinny obejmować także sprawców, którzy popełnili przestępstwo po ukończeniu 17. roku życia, a przed ukończeniem 18. W obu przypadkach czyn popełniła osoba bardzo młoda, o nieukształtowanej jeszcze osobowości, którą negatywne konsekwencje wpisu do Rejestru będą dotykały wyjątkowo dotkliwie. Z perspektywy celów ustawy osoby mające 16 i 17 lat mają podobne grono znajomych i mogą nawiązywać relacje o charakterze seksualnym (w świecie rzeczywistym  i wirtualnym).

W przypadku osób, które zostały skazane za czyn z art. 200 § 1, 3 i 4 k.k. albo art. 200a § 2 k.k. po ukończeniu 17 lat, a przed osiągnięciem pełnoletniości, celowe wydaje się wprowadzenie generalnej zasady, zgodnie z którą taka osoba nie podlega wpisowi do Rejestru z dostępem ograniczonym, ale sąd powinien móc orzec o wpisaniu do tego rejestru, jeśli właściwości i warunki osobiste sprawcy, okoliczności popełnienia czynu, przemawiają za taką koniecznością.

Projekt wprowadza 36-miesięczny okres vacatio legis. Uzasadnia się to koniecznością dostosowania systemu teleinformatycznego i zbadanie dotychczasowych wpisów. Tak długi okres nie wydaje się jednak uzasadniony, biorąc pod uwagę cele ustawy i ochronę nieletnich sprawców przestępstw. Dla części z nich usunięcie wpisu nastąpi szybciej na zasadach ogólnych, tj. po 10 latach od wpisania niż na podstawie tej ustawy. W Rejestrze publicznym obecnie wpisano 1664 osoby. W literaturze wskazuje się, że szacunkowo można przyjąć, że w Rejestrze z dostępem ograniczonym liczba wpisów jest trzy razy wyższa. Nie wydaje się, by potrzeba było aż trzech lat, by przeanalizować ok. 6000 wpisów w Rejestrze ograniczonym.

II.510.1110.2025