Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zdecydował o podjęciu z urzędu sprawy dotyczącej sposobu udzielenia skazanej kobiecie przepustki losowej na pogrzeb jej dziecka.
• AKTUALIZACJA 18.08.2025:Analiza materiału źródłowego dała Rzecznikowi podstawę do uznania, że doszło do nieprawidłowości w postępowaniu administracji więziennej, skutkujących naruszeniem praw osoby pozbawionej wolności.

Z informacji prasowej wynika, że kobieta wzięła udział w ceremonii pogrzebowej swojego 4-miesięcznego syna. Tzw. przepustka losowa została jej udzielona na podstawie art. 141a §  1 Kodeksu karnego wykonawczego, który stanowi, iż dyrektor zakładu karnego może udzielić skazanemu zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego pod konwojem funkcjonariusza Służby Więziennej, w asyście osoby godnej zaufania lub samodzielnie, na czas nieprzekraczający 5 dni, w celu odwiedzenia poważnie chorego członka rodziny, uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny oraz w innych wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego.

Dyrektor jednostki penitencjarnej, w której skazana odbywa karę,  podjął decyzję o udzieleniu jej takiego zezwolenia pod konwojem funkcjonariuszy SW, z zastosowaniem szczególnych środków ochronnych w postaci kajdanek zakładanych na ręce i nogi (prewencyjne środki przymusu bezpośredniego) oraz odzieży skarbowej, z której  skazana podczas uroczystości pogrzebowej była zobowiązana korzystać.   

Biuro RPO zwróciło się do Dyrektora Aresztu Śledczego w Warszawie-Grochowie z prośbą o przekazanie kopii dokumentacji dotyczącej sprawy oraz szczegółowych informacji istotnych dla jej wyjaśnienia. 

Rzecznik zbada, czy zastosowane wobec skazanej środki ochronne (kajdanki, odzież skarbowa) odpowiadały zasadom niezbędności i proporcjonalności do stopnia zagrożenia. Z przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej wynika nakaz indywidualizacji stosowania środków przymusu – potrzeba i sposób ich użycia muszą być ustalane i weryfikowane w zależności od aktualnie istniejących warunków i okoliczności realizacji konwoju. Przepis art. 111 §  2 k.k.w.  nakazuje natomiast, by w czasie transportowania oraz w innych uzasadnionych wypadkach skazany korzystał z własnej odzieży, chyba że jest ona nieodpowiednia ze względu na porę roku lub zniszczona albo jeżeli przemawiają przeciwko temu względy bezpieczeństwa.

Odpowiedź Aresztu Śledczego w Warszawie-Grochowie

Dyrektor Aresztu Śledczego w Warszawie-Grochowie płk Piotr Kosewski informuje, że w związku z udziałem osadzonej w uroczystości pogrzebowej Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Warszawie obecnie prowadzi czynności wyjaśniające oraz trwa kontrola wewnętrzna prowadzona przez przedstawicieli Centralnego Zarządu Sztuby Więziennej. Po uzyskaniu wyników Dyrektor AŚ udostępni je Rzecznikowi.

W odpowiedzi zwraca uwagę, że administracja więzienna od chwili uzyskania informacji o śmierci dziecka niezwłocznie objęła osadzoną oddziaływaniami wychowawczymi i psychologicznymi. Miała ona stały kontakt z wychowawcą, psychologiem, oddziałową czy kierownictwem jednostki podczas wizytacji oddziału. Osadzona była objęta wsparciem przez funkcjonariuszy Służby Więziennej w sposób ciągły i podczas rozmów z funkcjonariuszami nie zgłaszała uwag dotyczących spraw bieżących.

Dyrektor informuje również, że na wniosek osadzonej o udzielenie przepustki w celu uczestniczenia w ceremonii pogrzebowej dziecka udzielił zgody na udział w ceremonii we własnej odzieży. Ewentualne użycie środków przymusu bezpośredniego zostawił do decyzji dowódcy konwoju.

Ustalenia RPO 

Rzecznik Praw Obywatelskich zakończył postępowanie wyjaśniające w sprawie dotyczącej sposobu udzielenia skazanej kobiecie przepustki losowej na pogrzeb jej dziecka. Analiza zgromadzonego w sprawie materiału źródłowego dała Rzecznikowi podstawę do uznania, że doszło do nieprawidłowości w postępowaniu administracji więziennej, skutkujących naruszeniem praw osoby pozbawionej wolności.

W ocenie Rzecznika zobowiązanie osadzonej do korzystania z odzieży skarbowej w trakcie udziału w uroczystości pogrzebowej syna było działaniem, które nosi cechy poniżającego traktowania. Istotne jest, że kobieta dysponowała prywatną odzieżą stosowną do okoliczności i pory roku, a brak było przesłanek, by sądzić, że swoim zachowaniem mogłaby zagrozić bezpieczeństwu realizowanego konwoju.

Rzecznik uznał również, że prewencyjne zastosowanie wobec osadzonej środków przymusu bezpośredniego w postaci kajdanek zespolonych w czasie pogrzebu syna naruszało zasadę określoną w art. 4 Kodeksu karnego wykonawczego, stanowiącą o obowiązku humanitarnego traktowania. Użycie tego środka było nadmierne i nieuzasadnione.

Rzecznik stwierdził ponadto, że nie dochowano zasady pełnego informowania osoby pozbawionej wolności o sposobie udzielenia jej przepustki losowej. Rzecznik stoi na stanowisku, że w decyzji o udzieleniu skazanemu przepustki losowej powinien być precyzyjnie określony sposób realizacji konwoju. W badanej sprawie osadzona nie została natomiast poinformowana, czy i jakie środki przymusu bezpośredniego będą wobec niej zastosowane w trakcie realizacji przepustki, gdyż dyrektor jednostki nie podjął w tym zakresie decyzji.

Rzecznik zwrócił się do dyrektora jednostki, w której doszło do naruszeń, o podjęcie odpowiednich działań w celu zapobieżenia zaistnieniu w przyszłości podobnych nieprawidłowości.

IX.517.840.2025