Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje do Ministra Sprawiedliwości w sprawie braku pouczeń procesowych dla osoby uprawnionej do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie 

Marcin Wiącek zwraca uwagę na ten problem w związku z napływającymi do BRPO wnioskami obywateli. 

Dziś żaden przepis nie nakłada na organy procesowe obowiązku pouczenia o możliwości dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie czy zatrzymanie. Jeżeli organ jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika. 

Wydaje się, że w przypadku praw poszkodowanych oczywiście niesłusznym zatrzymaniem, tymczasowym aresztowaniem oraz skazaniem, względna swoboda ustawodawcy została przekroczona. 

Brak pouczeń procesowych - i o samym takim prawie, i o zasadach dochodzenia tych roszczeń od Skarbu Państwa -  Marcin Wiącek postrzega jako nieakceptowalne z punktu widzenia art. 77 ust. 1 Konstytucji RP przeniesienie z jednostki na państwo ciężaru ryzyka nieprawidłowego i szkodliwego dla obywateli działania władzy publicznej. 

Zastrzeżenia dodatkowo wzmacnia okoliczność, że roczny termin roczny dla dochodzenia tych roszczeń także nie spełnia przesłanek racjonalności, jest nieproporcjonalnie krótki, przez co narusza standardy konstytucyjne, opisane w art. 77 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, a także w art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.  Uniemożliwia skuteczne dochodzenie odpowiedzialności od Skarbu Państwa, istotnie podważając zaufanie obywateli do państwa i procedur. RPO postuluje wydłużenie tego terminu.

Z uwagi na szczegółowo opisane w wystąpieniu zastrzeżenia, Marcin Wiącek przedstawia ministrowi sprawiedliwości, prokuratorowi generalnemu Waldemarowi Żurkowi propozycje odpowiednich zmian w Kodeksie postępowania karnego (całość w załączniku). 

II.510.792.2025