Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Nowe – podobnie jak i poprzednio obowiązujące – wzory pouczeń dla osób uczestniczących w postępowaniu karnym (podejrzanego, pokrzywdzonego, świadka, tymczasowo aresztowanego oraz obwinionego) są sformułowane w sposób nieprzystępny i niezrozumiały dla szerokiego grona odbiorców.

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował w tej sprawie wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości.

Treść pouczeń często ogranicza się do lakonicznego streszczenia regulacji ustawowych. Przeważnie brakuje w nich dodatkowego rozwinięcia, które pozwoliłoby na poinformowanie zainteresowanego w sposób jasny i kompletny o możliwościach i skutkach podjęcia bądź zaniechania określonych działań procesowych. Pouczenia powinny również zachęcać do korzystania z przysługujących danej osobie uprawnień.

Odpowiednie regulacje prawne dotyczące prawa do informacji w postępowaniu karnym mają podstawowe znaczenie także dla prawidłowej realizacji zobowiązań międzynarodowych, zwłaszcza w zakresie skutecznej współpracy wymiarów sprawiedliwości państw członkowskich Unii Europejskiej. Minimalne standardy wynikające z prawa Unii Europejskiej dotyczące prawa do informacji w postępowaniu karnym zostały zawarte w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym. Dyrektywa ustanawia obowiązek niezwłocznego udzielania pokrzywdzonemu oraz oskarżonemu informacji umożliwiających skuteczną realizację przysługujących im praw.

Podstawową rolę w realizowaniu konstytucyjnie zagwarantowanych praw i wolności, zwłaszcza prawa do sądu oraz prawa do obrony, odgrywają wzory pouczeń wydane w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości z 13 kwietnia 2016 r. Nowe wzory pouczeń nie odpowiadają jednak w pełni unijnym standardom informowania uczestników postępowania karnego o przysługujących im prawach i obowiązkach.

Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że konieczna jest zmiana podejścia do formułowania treści pouczeń. Informacje zawarte w pouczeniu powinny być zredagowane w sposób przystępny i zrozumiały dla osób niebędących prawnikami. Zdaniem Rzecznika warto wprowadzić także obowiązek dodatkowego, ustnego udzielania informacji, które uzupełnią pouczenie pisemne. Ponadto przydatne byłoby wprowadzenie do pouczeń pisemnych praktycznych informacji uzupełniających w formie schematów czy infografik.