Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II OZ 577/24) przedstawił składowi 7 sędziów NSA zagadnienie prawne dotyczące zapewnienia udziału uczestników postępowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym (na podstawie art. 33 § 2 ppsa) w sprawie ze skarg na uchwałę rady gminy (art. 101 usg). W sprawie ukształtowały się dwie sprzeczne linie orzecznicze.
• Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w tym postępowaniu NSA (sygn. akt II OPS 1/25)

NSA przedstawił zagadnienie prawne: "Czy art. 33 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2024 r., poz. 935 ze zm.) daje podstawę dopuszczenia do udziału w postępowaniu sądowym wywołanym skargą na uchwałę rady gminy innego podmiotu aniżeli wnoszący skargę na tę uchwałę?".

Według stanowiska Rzecznika art. 33 § 2 Ppsa daje podstawę dopuszczenia do udziału w postępowaniu sądowym wywołanym skargą na uchwałę rady gminy, w trybie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym, podmiotu, który wykaże naruszenie interesu prawnego, a także organizacji społecznej, o której mowa w art. 25 § 4 ppsa, w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności.

W analizowanej sprawie sądy administracyjne prezentowały przeciwstawne poglądy, prowadzące do wykreowania dwóch linii orzeczniczych. Zgodnie z pierwszą, art. 33 § 2 ppsa nie daje podstaw do tego, aby w takim postępowaniu dopuszczać inne podmioty niż wnoszący skargę. Skarżącemu powinno się zagwarantować pewność i szybkość – wszczętego z jego inicjatywy – postępowania. Gwarancje te mogą zostać naruszone przez zapewnienie szerokiego udziału w postępowaniu innym podmiotom (jego uczestnikom). Ponadto art. 33 § 2 ppsa posługuje się pojęciem "sprawy administracyjnej", która powinna być wiązana wyłącznie ze sprawą o charakterze jurysdykcyjnym (w myśl art. 1 Kpa). W sprawach wywołanych skargą na uchwałę rady gminy postępowanie takie nie występuje. 

Druga linia orzecznicza opiera się z kolei na założeniu, że "użyty w art. 33 § 2 zwrot osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym (…) oznacza także takie sytuacje, w których postępowania administracyjnego w ogóle nie było". Przywołany pogląd wyraża obowiązek zapewnienia szerokiego dostępu do postępowania sądowoadministracyjnego każdemu, jeżeli wynik postępowania dotyczy jego interesu prawnego, co urzeczywistnia realizację konstytucyjnych zasad demokratycznego państwa prawnego wyrażonych w art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

Stanowisko Rzecznika uwzględnia argumenty powoływane w obydwu przywołanych liniach orzeczniczych. Zagwarantowane konstytucyjnie prawo do sądu może podlegać ograniczeniom. Ochrona sytuacji prawnej wnoszącego skargę uzasadnia zatem ograniczenie uprawnień do uczestniczenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym innym podmiotom (uczestnikom). Powyższe nie powinno być jednak wiązane z pojęciem "postępowania administracyjnego", lecz z legitymacją skargową przysługującą na podstawie art. 101 usg. Dlatego uczestnicy postępowania sądowoadministracyjnego powinni mieć zagwarantowaną prawnie możliwość uczestniczenia w tym postępowaniu, pod warunkiem wykazania naruszenia ich interesu prawnego. 

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk wskazuje również, że uprawnienie to powinno przysługiwać organizacjom społecznym, z zastrzeżeniem, że – oprócz możliwości działania w imieniu własnym - mogą one także działać w imieniu grupy mieszkańców gminy.

IV.7002.11.2025