Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Przemoc wobec osób starszych to temat omawiany 17 listopada 2023 r. na spotkaniu ekspertów ds. osób starszych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. 

Przemoc może mieć różne oblicza, może być fizyczna, psychiczna, ekonomiczna – to najbardziej znane i rozpoznawane formy. Ale zaniedbanie, zaniechanie, naruszenie godności, naruszenie praw osób starszych, pozbawienie prawa wyboru nadużywanie zaufania, wykorzystywanie - także są formami przemocy.

Na posiedzenie Komisji zostali zaproszeni eksperci:

• z Policji – mł. insp. Wanda Mende, Naczelnik Wydziału Profilaktyki Społecznej Biura Prewencji KGP i nadkom. Jacek Rybicki. Przedstawili skalę zjawiska przemocy z perspektywy danych policyjnych w sprawach, w których pokrzywdzonymi były osoby 65+. Zwrócili uwagę na potrzebę poprawy jakości i podnoszenia skuteczności podejmowanych przez Policję działań profilaktycznych, wzmocnienie współpracy ze społeczeństwem oraz dostosowanie aktywności Policji do zdiagnozowanych potrzeb w obszarze profilaktyki zagrożeń społecznych. W oparciu o zdiagnozowane potrzeby społeczne, została stworzona lista priorytetowych obszarów zagadnieniowych, na której obok bezpieczeństwa w ruchu drogowym, narkotyków, dopalaczy, środków odurzających, cyberzagrożeń, bezpieczeństwa w miejscach publicznych i miejscu zamieszkania, bezpieczeństwa dzieci i młodzieży – edukacja dla bezpieczeństwa, przemocy w rodzinie, przestępstw z nienawiści jest także bezpieczeństwo seniorów.
• z Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego – Anna Malesa, kierowniczka w Departamencie Komunikacji Społecznej, Michał Stępiński, z Departamentu Bezpieczeństwa i Ochrony Informacji, Paweł Piekutowski, kierownik w Departamencie Cyberbezpieczeństwa. Eksperci przedstawili działania edukacyjne UKNF w ramach projektu Centrum Edukacji dla Uczestników Rynku (CEDUR), których odbiorcami są m.in. seniorzy. Tematy omawiane na spotkaniach z osobami starszymi dotyczą min. cyberbezpieczeństwa – praktycznych porad jak nie dać się okraść w Internecie, czyhających tam zagrożeń, jak ustrzec się przed oszustwami z wykorzystaniem aplikacji telefonu, reklam, czy wizerunku instytucji. Od 2022 roku wszystkie webinaria dla seniorów Urząd KNF organizuje we współpracy z Komendą Główną Policji, a od 2023 roku również z Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej.
• z Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych – Danuta Parlak omówiła temat nadużyć wobec osób starszych w kontekście psychospołecznych potrzeb ludzi starszych. Z przeprowadzonych badań i raportu WHO za 2022 r. wynika, że mimo, że ponad 15% osób starszych, w skali świata, pada ofiarą różnych form nadużyć, to problem nie jest wystarczająco nagłośniony. Główną przyczyną tego zjawiska jest ageizm, który z jednej strony jest powodem nadużyć, a z drugiej strony jest powodem, że przemoc nie zyskuje uwagi w społeczeństwie.
  Osoby starsze są szczególnie narażone na działania oszustów, ponieważ są postrzegane jako osoby łatwowierne, bezradne, niekompetentne, niezdolne do oceny sytuacji. Ponadto oszuści wykorzystują naturalną skłonność osób starszych do bycia potrzebnym, chęci udzielania pomocy innym ludziom lub instytucjom. Wykorzystywane są także potrzeby osób w starszym wieku do miłości, do utrzymywania relacji i kontaktów społecznych. Osoby starsze silnie odczuwają konsekwencje zastosowania wobec nich przemocy, czy nadużycia. Mogą to być konsekwencje finansowe, ale też emocjonalne, psychiczne/psychologiczne, zdrowotne, odczuwane przez długi okres czasu. Ofiary różnych form przemocy tracą zaufanie do innych ludzi, co prowadzi do izolowania się, niechęci do aktywności i korzystania z ofert pomocowych. Obniża się ich nastrój, poczucie bezpieczeństwa, wiara we własne siły. Bardzo często obwiniają siebie za poniesione straty i żyją w poczuciu wstydu, zażenowania.
• z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich – Kinga Dękierowska i Dorota Siwiec z Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego przedstawiły aktualne regulacje prawne w zakresie przeciwdziałania zjawisku przemocy domowej, Omówiły także rodzaje przemocy, jakie są stosowane wobec osób starszych i dlaczego właśnie to środowisko jest szczególnie narażone. Do Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego wpływają nieliczne skargi na stosowanie przemocy wobec osób starszych. Dotyczą one głównie przemocy instytucjonalnej, szczególnie w domach pomocy społecznej. Rzecznik podejmował działania o charakterze generalnym, występując do odpowiednich instytucji.

Obowiązkiem społeczeństwa jest przeciwdziałanie przemocy wobec seniorów. Dobrą drogą jest prowadzenie szeroko zakrojonej edukacji o zagrożeniach zarówno w życiu, jak i w przestrzeni internetowej, wspieranie asertywności osób starszych, wzmacnianie ich poczucia wartości i godności. Jak pokazały statystyki przestępstw z udziałem osób 65+, dobre efekty przyniosły powszechne kampanie społeczne o metodach np. na „wnuczka”.

Temat przemocy wobec osób starszych będzie kontynuowany przez Komisję Ekspertów ds. Osób Starszych w 2024 r.