Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby badane przez opiniodawcze zespoły sądowych specjalistów nie mają prawa dostępu do materiałów z tych badań
• Rzecznik Praw Obywatelskich  podkreśla, że art. 51 ust. 3 Konstytucji gwarantuje każdemu prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych, a ograniczenia tego prawa może określić jedynie ustawa
• Tymczasem zasady udostępniania tych materiałów nie są uregulowane w ustawie - nie ma więc podstaw prawnych do udostępniania ich osobom, których dotyczą
• Marcin Wiącek kolejny już raz występuje do Ministra Sprawiedliwości, aby w ustawie precyzyjnie wskazać, które materiały z tych badań podlegają udostępnieniu 

RPO zwraca uwagę na niezgodność z art. 51 ust. 3 Konstytucji RP punktu 9.3 załącznika do zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z 1 lutego 2016 r. w sprawie ustalenia standardów metodologii opiniowania w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów. Zakazuje on udostępniania materiałów z badań sądowych specjalistów ds. rodzinnych, opiekuńczych i małoletnich osobom badanym.

Tymczasem art. 51 ust. 3 Konstytucji gwarantuje każdemu prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych, a ograniczenia tego prawa może określić jedynie ustawa.

Zasady udostępniania materiałów z tych badań nie zostały w ogóle uregulowane w ustawie, a więc nie ma podstaw prawnych do udostępniania ich osobom, których dotyczą.

Na problem zwracał już w 2016 r. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, a w 2017 r. także min. Adam Bodnar - działając wówczas jako Rzecznik Praw Obywatelskich. Ówczesny Minister Sprawiedliwości odpowiedział negatywnie na wystąpienie GIODO, wskazując na brak potrzeb podejmowania zmian legislacyjnych, a na wystąpienie RPO nie odpowiedział w ogóle.

Zarządzenie to od lat pozostaje niezmienione. W odpowiedzi dla GIODO Minister Sprawiedliwości nie odniósł się do problemu formalnego, jakim jest ustanowienie ograniczenia konstytucyjnego prawa obywatela w akcie prawa wewnętrznego, co jest absolutnie niedopuszczalne.

Rozwiązanie problemu nie powinno się jednak ograniczać do przeniesienia regulacji z zarządzenia do ustawy. Należałoby wyważyć między koniecznością ochrony rzetelności postępowania przed instrumentalnym wykorzystywaniem przez osoby badane surowych materiałów z badań, a konstytucyjnym prawem jednostki do dostępu do dotyczących go dokumentów i zbiorów danych. Nie wydaje się, aby całkowity zakaz udostępniania jakichkolwiek materiałów mógł być uznany za ograniczenie proporcjonalne w świetle art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Dlatego RPO zwraca się do Ministra o:

• uchylenie pkt 9.3 załącznika do zarządzenia z 1 lutego 2016 r. w sprawie ustalenia standardów metodologii opiniowania w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów;
• uregulowanie zasad udostępniania materiałów pochodzących z badania w ustawie i precyzyjne wskazanie, które z nich podlegają udostępnieniu, a które nie. 

Kolejne pismo do MS  

RPO przypomina, że 10 października 2024 r. zasygnalizował MS ten problem. Od ponad 3 miesięcy pismo pozostaje bez odpowiedzi. W związku z tym Marcin Wiącek ponawia swój postulat. 

VII.520.6.2024