Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne (sygn. akt I OPS 1/25) w sprawie ze skargi kasacyjnej obywatelki od wyroku WSA ws. odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego
• Według RPO osoba faktycznie sprawująca opiekę nad osobą z niepełnosprawnością pozostającą w małżeństwie będzie uprawniona do tego świadczenia nie tylko wyłącznie wtedy, gdy współmałżonek będzie dysponował orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale także gdy z przyczyn obiektywnych nie może sprawować opieki 

Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w tym postępowaniu NSA, wnosząc o podjęcie uchwały o następującej treści:

„Podstawę do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania lub rezygnowania z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, przez osoby wskazane w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 615, zm. poz. 1265 - dalej u.ś.r.) nie stanowi wyłącznie legitymowanie się przez współmałżonka osoby wymagającej opieki (art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r.) orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności i dopuszczalne jest przyznanie, osobom wskazanym w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r., prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania lub rezygnowania z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji w sytuacji, gdy współmałżonek osoby wymagającej opieki (art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r.) nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale z przyczyn obiektywnych nie może sprawować realnie i efektywnie opieki nad osobą wymagającą wsparcia, zwłaszcza gdy współmałżonek osoby wymagającej opieki ukończył 75 lat (art. 16 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.ś.r.)”.

Istota problemu polega na wykładni przepisów art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r. dotyczących dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego osób wskazanych w art. 17 ust. 1 pkt 4, innych niż współmałżonek, na których ciąży obowiązek alimentacyjny względem osoby wymagającej wsparcia, sprawujących faktycznie opiekę nad osobą z niepełnosprawnością pozostającą w małżeństwie - w sytuacji, gdy współmałżonek osoby wymagającej wsparcia nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale nie może sprawować realnie i efektywnie opieki nad osobą wymagającą wsparcia, zwłaszcza gdy ukończył 75 lat. 

RPO podkreśla, że samo kryterium posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności współmałżonka - bez odniesienia się do indywidualnych okoliczności spraw - nie może zostać uznane za kryterium obiektywne.

(szczegóły w załączniku)

III.7064.57.2025