Sąd nie orzekł przepadku równowartości auta wobec nietrzeźwego kierowcy. Zasadna kasacja RPO
- Kierowca został skazany za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości
- Czyn ten popełnił w warunkach recydywy, wobec czego sąd skazał go na półtora roku więzienia. Orzekł też dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów oraz przepadek samochodu.
- Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację na niekorzyść oskarżonego co do rozstrzygnięcia o przepadku auta, które - jak się okazało - było własnością jego matki
- Skazany nie poniósł zatem wszystkich konsekwencji prawnych czynu - przy prawidłowym zastosowaniu przepisów należało orzec wobec niego przepadek równowartości pojazdu
- AKTUALIZACJA 17.10.2025: Sąd Najwyższy 9 października 2025 r. (sygn. akt IV KK 234/25) uwzględnił kasację w zakresie rozstrzygnięcia o przepadku pojazdu mechanicznego i przekazał ją Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Stan faktyczny
Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego kierowania pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym po drodze publicznej w stanie nietrzeźwości (I wynik -1,20 mg/l, II wynik -1,20 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu).
Dopuścił się tego, będąc wcześniej prawomocnie skazanym za taki czyn oraz nie stosując się do orzeczonego w związku z tym wyrokiem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Sąd skazał go na półtora roku pozbawienia wolności. Orzekł także dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz 14 tys. zł świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Ponadto sąd orzekł przepadek auta na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok uprawomocnił się na poziomie I instancji.
Zarzut kasacji RPO
Po piśmie sądu w tej sprawie zastępca RPO Stanisław Trociuk zaskarżył orzeczenie do Sądu Najwyższego na niekorzyść oskarżonego, w zakresie rozstrzygnięcia o przepadku auta na rzecz Skarbu Państwa.
Wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego materialnego - art. 178a § 5 k.k. Polegało to na orzeczeniu przepadku na rzecz Skarbu Państwa samochodu, który w czasie przestępstwa nie był wyłączną własnością sprawcy.
ZRPO wnosi o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Argumentacja RPO
Wobec uznania winy z art. art. 178a § 4 k.k. w realiach tej sprawy orzeczenie przepadku auta było obligatoryjne.
Art. 178a § 5 k.k. stanowi: "Sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b, w razie popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 4, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa określonego w § 1 była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm [3] w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami".
Zgodnie z art. 44b § 1 k.k: "w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym". Według zaś § 2 "jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu".
Z notatki urzędowej i z protokołu oględzin rzeczy wynika, że pojazd należy do B.K. [matki oskarżonego] - której po zakończonych czynnościach przekazano auto. Także z pisma Prezydenta Miasta wynika, że od 2020 r. pojazd jest na nią zarejestrowany.
Do protokołu przesłuchania oskarżony podał zaś, że jest kawalerem, w żadnym miejscu nie stwierdził, że jest jedynym właścicielem pojazdu.
Nie było więc podstaw do orzeczenia przez sąd przepadku auta, gdyż jak wynika z materiału dowodowego nie stanowi on wyłącznej własności skazanego.
Orzeczenie przepadku rzeczy, która nie należała do skazanego powoduje, że negatywnymi tego skutkami została obciążona osoba, z oczywistych względów niebędąca sprawcą.
Natomiast skazany nie poniósł wszystkich konsekwencji prawnych czynu - przy prawidłowym zastosowaniu prawa materialnego należało orzec wobec niego przepadek równowartości prowadzonego auta.
Nieorzeczenie tego prowadzi do faktycznego uniknięcia przez skazanego odpowiedzialności majątkowej - co przemawia za wniesieniem kasacji na jego niekorzyść. Wyrok Sądu Rejonowego zapadł bowiem z rażącym naruszeniem prawa materialnego - art. 178a § 5 k.k.
Argumentacja SN
(...) Skarżący ma rację wskazując, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie uzasadniał przyjęcia, iż samochód, którego przepadek orzeczono w punkcie 4 zaskarżonego orzeczenia, stanowił wyłączną własność skazanego, a tylko w tej sytuacji, zgodnie z treścią art. 178a § 5 k.k. w zw. z art. 44b § 1 i 2 k.k., możliwe byłoby zastosowanie wspomnianego środka karnoprawnej reakcji na przestępstwo.
Rozwijając ten wątek, wskazać należy, że w protokole oględzin samochodu marki Alfa Romeo o numerze rejestracyjnym (...), w pozycji „osoby uczestniczące w czynności”, wskazano "B.K. - właściciel pojazdu”. Została ona również wskazana jako właściciel pojazdu w dokumencie dotyczącym „zatrzymania kierującego pojazdem w stanie nietrzeźwości/po użyciu alkoholu” (k. 1). Z akt sprawy wynika nadto, że skazany jest kawalerem, synem B.K.
W świetle powyższych informacji, przy braku jakiejkolwiek aktywności sądu zmierzającej do weryfikacji kwestii tego, kto jest właścicielem ww. pojazdu, nie budzi wątpliwości trafność konstatacji skarżącego, że w przedmiotowej sprawie nie było jakichkolwiek podstaw do uznania, że skazany jest wyłącznym właścicielem samochodu marki Alfa Romeo o numerze rejestracyjnym (....), a w konsekwencji do orzeczenia jego przepadku na podstawie art. 178a § 5 k.k. Słuszność tego wnioskowania dodatkowo potwierdza treść dołączonego do akt, już po wydaniu wyroku, pisma Prezydenta Miasta (....), w którym wskazano, że ww. pojazd „od dnia 16.12.2020 r. do nadal jest zarejestrowany na Panią B.K.
W tej sytuacji należy zgodzić się ze skarżącym, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do orzeczenia przepadku pojazdu na podstawie art. 178a § 5 k.k. w zw. z art. 44b § 1 k.k., natomiast aktualizowała się kwestia orzeczenia przepadku równowartości pojazdu w oparciu o art. 178a § 5 k.k. w zw. z art. 44b § 2 k.k.
Kierując się powyższą argumentacją, Sąd Najwyższy uznał, że skarżący w sposób niebudzący wątpliwości wykazał, iż w przedmiotowej sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia i w konsekwencji - orzekając w trybie art. 535 § 5 k.p.k. - uchylił zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia o przepadku pojazdu mechanicznego (pkt 4) i w tej części przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
W postępowaniu ponownym, mając na uwadze powyższe wskazania, Sąd Rejonowy wnikliwie zbada kwestie związane z orzeczeniem przepadku, o którym mowa w przepisach art. 178a § 5 k.k. oraz art. 44b k.k. i po ich rozważeniu wyda orzeczenie realizujące standard sprawiedliwości materialnej i proceduralnej.
II.510.190.2025