Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kierowca został skazany za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości
• Czyn ten popełnił w warunkach recydywy, wobec czego sąd skazał go na półtora roku więzienia. Orzekł też dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów oraz przepadek samochodu.
• Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację na niekorzyść oskarżonego co do rozstrzygnięcia o przepadku auta, które - jak się okazało - było własnością jego żony
• Skazany nie poniósł zatem wszystkich konsekwencji prawnych czynu - przy prawidłowym zastosowaniu przepisów należało orzec wobec niego przepadek równowartości pojazdu

Stan faktyczny

Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego kierowania pojazdem mechanicznym w ruchu lądowym po drodze publicznej w stanie nietrzeźwości (I wynik -1,20 mg/l, II wynik -1,20 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu). 

Dopuścił się tego, będąc wcześniej prawomocnie skazanym za taki czyn oraz nie stosując się  do orzeczonego w związku z tym wyrokiem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. 

Sąd skazał go na półtora roku pozbawienia wolności. Orzekł także dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz 14 tys. zł świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Ponadto sąd orzekł przepadek auta na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok uprawomocnił się na poziomie I instancji.

Zarzut kasacji RPO

Po piśmie sądu w tej sprawie zastępca RPO Stanisław Trociuk zaskarżył orzeczenie do Sądu Najwyższego na niekorzyść oskarżonego, w zakresie rozstrzygnięcia o przepadku auta na rzecz Skarbu Państwa. 

Wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego materialnego - art. 178a § 5 k.k. Polegało to na orzeczeniu przepadku na rzecz Skarbu Państwa samochodu, który w czasie przestępstwa nie był wyłączną własnością sprawcy.

ZRPO wnosi o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Argumentacja RPO 

Wobec uznania winy z art. art. 178a § 4 k.k. w realiach tej sprawy orzeczenie przepadku auta było obligatoryjne.

Art. 178a § 5 k.k. stanowi: "Sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b, w razie popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 4, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa określonego w § 1 była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm [3] w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami". 

Zgodnie z art. 44b § 1 k.k: "w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym". Według zaś § 2 "jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu".

Z  notatki urzędowej i z protokołu oględzin rzeczy wynika, że pojazd należy do żony oskarżonego - której po zakończonych czynnościach przekazano auto. Także z pisma Prezydenta Miasta wynika, że od 2020 r. pojazd jest na nią zarejestrowany. 

Do protokołu przesłuchania oskarżony podał zaś, że jest kawalerem, w żadnym miejscu nie stwierdził, że jest jedynym właścicielem pojazdu. 

Nie było więc podstaw do orzeczenia przez sąd przepadku auta, gdyż jak wynika z materiału dowodowego nie stanowi on wyłącznej własności skazanego.

Orzeczenie przepadku rzeczy, która nie należała do skazanego powoduje, że negatywnymi tego skutkami została obciążona osoba, z oczywistych względów niebędąca sprawcą.

Natomiast skazany nie poniósł wszystkich konsekwencji prawnych czynu - przy prawidłowym zastosowaniu prawa materialnego należało orzec wobec niego przepadek równowartości prowadzonego auta.

Nieorzeczenie tego prowadzi do faktycznego uniknięcia przez skazanego odpowiedzialności majątkowej - co przemawia za wniesieniem kasacji na jego niekorzyść. Wyrok Sądu Rejonowego zapadł bowiem z rażącym naruszeniem prawa materialnego - art. 178a § 5 k.k.

II.510.190.2025