Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Po ukończeniu 18. roku życia osoby pobierające rentę rodzinną, mimo że nadal się uczą, są obciążane składką zdrowotną
• Skutkiem jest zmniejszenie wysokości świadczenia, które było wypłacane do czasu osiągnięcia 18. roku życia
• Biuro RPO pyta Ministerstwo Zdrowia o zgodność tego z konstytucyjną zasadą równości

W skargach do Rzecznika Praw Obywatelskich sygnalizowany jest problem młodych osób pobierających rentę rodzinną, które - mimo że wciąż się uczą i nie mają innych źródeł dochodów - po ukończeniu 18. roku życia są obciążane składką zdrowotną.

W jednej ze spraw młody człowiek po śmierci ojca od kwietnia 2024 r. pobierał rentę rodzinną. Gdy osiągnął pełnoletność, okazało się, że od świadczenia jest pobierana składka zdrowotna. W ocenie jego matki obowiązująca regulacja jest niesprawiedliwa i krzywdząca - nie uwzględnia realiów życia młodzieży w żałobie i w czasie dalszej edukacji.

Renta rodzinna to świadczenie wypłacane członkom rodziny w przypadku śmierci osoby bliskiej, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

W przypadku osób pobierających rentę obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje od dnia, od którego przysługuje wypłata renty i wygasa z dniem zaprzestania pobierania świadczenia. Renta rodzinna małoletniego nie stanowi podstawy wymiaru składki zdrowotnej. 

Przepisy od 1 lipca 2022 r. stanowią, że osoba pobierająca emeryturę lub rentę to osoba objęta zaopatrzeniem emerytalnym lub rentowym, z wyłączeniem dzieci do 18. roku życia pobierających rentę rodzinną. Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mają prawo osoby, które nie ukończyły 18 lat, pobierające rentę rodzinną, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Wynika z tego, że po ukończeniu 18. roku życia osoby pobierające rentę rodzinną, mimo że się nadal uczą, nie są objęte regulacją, która dotyczy uczniów. Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają uczniowie w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Za członka rodziny uznaje się bowiem dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole lub odbywa kształcenie w uczelni lub szkole doktorskiej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne – bez ograniczenia wieku.

Oznacza to, że nawet po osiągnięciu pełnoletności i kontynuowania nauki, osoba taka może być ubezpieczona zdrowotnie jako członek rodziny.

W obecnym stanie prawnym osoby młode w trakcie nauki, które pobierają rentę rodzinną po śmierci rodzica, są obowiązane do opłacania składki zdrowotnej. Skutkuje to zmniejszeniem wysokości świadczenia, które było wypłacane do 18. roku życia.

Ministerstwo Zdrowia informowało, że nie planuje się zmian wyłączających z tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego osoby, które pobierają rentę rodzinną, a ukończyły 18. rok życia.

Może to rodzić pytanie o zgodność z konstytucyjną zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Nakazuje ona równe traktowanie wszystkich podmiotów charakteryzujących się w równym stopniu daną cechą istotną. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że wszystkie podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu, mają być traktowane równo, bez zróżnicowań. Zasada równości jest naruszona, gdy norma prawna odmiennie traktuje adresatów z tą samą cechą wspólną.

Dyrektor zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi dyrektora Departamentu Lecznictwa w MZ Macieja Karaszewskiego o stanowisko i o wskazanie, dlaczego ustawodawca zdecydował o wyłączeniu jedynie dzieci do 18. roku życia pobierających rentę rodzinną, a nie uwzględnił osób, które otrzymują rentę rodzinną po osiągnięciu pełnoletności i nadal się uczą.

V.511.261.2025