Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przedstawiciele spółek komandytowych skarżą się, że nowe przepisy powodują podwójne opodatkowanie tej formy prowadzenia działalności gospodarczej - raz na poziomie wspólników, a drugi na poziomie spółki
• Niezrozumiałe jest dla nich zaostrzenie zasad polityki podatkowej w dobie kryzysu gospodarczego wywołanego przez pandemię COVID-19
• Przedsiębiorcy wskazują, że skutki zmiany najbardziej odczują firmy rodzinne

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich napływają skargi przedsiębiorców dotyczące nowych przepisów, które nadały spółkom komandytowym oraz niektórym spółkom jawnym status podatnika podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, jej przepisy  mają również zastosowanie do:

1) spółek komandytowych i spółek komandytowo-akcyjnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

1a) spółek jawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz spółka jawna nie złoży:

a) przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji, według ustalonego wzoru, o podatnikach CIT oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki, o którym mowa odpowiednio w art. 5 ust. 1 ustawy o CIT albo o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

b) aktualizacji informacji, o której mowa w lit. a, w terminie 14 dni, licząc od dnia zaistnienia zmian w składzie podatników – do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki jawnej oraz naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla każdego podatnika osiągającego dochody z takiej spółki.

Przepisy te obowiązują od 1 stycznia 2021 r.  Wprowadzono je na mocy ustawy z 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o PIT, ustawy o CIT, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw. W myśl przepisów przejściowych ustawy nowelizującej spółka komandytowa może postanowić, że nowe zasady stosuje się do tej spółki oraz przychodów i kosztów związanych z uczestnictwem w tej spółce począwszy od 1 maja 2021 r. W takim przypadku spółka komandytowa uzyskuje status podatnika CIT 1 maja 2021 r.

W skargach przedsiębiorcy wskazują, że wejście w życie tej regulacji skutkuje podwójnym opodatkowaniem tej formy prowadzenia działalności gospodarczej (raz na poziomie wspólników, a drugi raz na poziomie spółki). Niezrozumiałe jest dla nich również zaostrzenie zasad polityki podatkowej w dobie  kryzysu gospodarczego wywołanego przez pandemię wirusa COVID-19. W konsekwencji wskazują, że skutki zmiany będą najbardziej odczuwalne przez firmy rodzinne, które dotychczas często korzystały z tej formy prowadzenia działalności gospodarczej.

Ponadto zgłaszane są zastrzeżenia natury konstytucyjnej wobec nowych przepisów. Przedsiębiorcy wskazują na naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa i wywodzonej z niej zasady równości i sprawiedliwości opodatkowania (art. 32 art. i 84 Konstytucji).

Władza ustawodawcza dysponuje daleko idącą swobodą w kształtowaniu systemu podatkowego, w ramach której mieści się możliwość wyboru między różnymi konstrukcjami zobowiązań podatkowych. Niemniej jednak uprawnienie to musi odbywać się w granicach zakreślonych przez funkcjonowanie zasady sprawiedliwości podatkowej. Zachowanie właściwych proporcji między interesem państwa a interesem podatnika, jako podstawowe założenie racjonalnej polityki podatkowej oraz pragmatycznego podejścia do ustawodawstwa podatkowego, powinno skutkować respektowaniem reguły sprawiedliwości.

Tymczasem, w wyniku uchwalenia nowelizacji doszło do pewnego pogłębienia rozwarstwienia w opodatkowaniu spółek osobowych. Spółki komandytowe oraz niektóre spółki jawne zostały wyodrębnione pod kątem podatkowym z grupy spółek osobowych i opodatkowane na odrębnych zasadach, znajdujących zastosowanie do spółek kapitałowych, podmiotów posiadających osobowość prawną. Ponadto wskazuje się na okoliczność, że ustawodawca automatycznie objął zakresem opodatkowania CIT wszystkie spółki komandytowe, niezależnie od tego czy są one wykorzystywane w ramach działań optymalizacyjnych z udziałem przedsiębiorstw międzynarodowych (co zostało wskazane w uzasadnieniu do Ustawy Nowelizującej), czy też w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności przez polskie firmy rodzinne.

Ponadto przedsiębiorcy zarzucają nowym przepisom naruszenie konstytucyjnej zasady swobody działalności gospodarczej, w związku zasadą proporcjonalności (art. 22 Konstytucji w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Treścią zasady wolności gospodarczej jest swoboda podejmowania i prowadzenia tej działalności w dowolnie wybranej formie prawnej.

Prawodawca powinien spośród dopuszczalnych środków działania wybierać możliwie najmniej uciążliwe dla podmiotów, wobec których mają być one zastosowane, lub dolegliwe w stopniu nie większym, niż to jest niezbędne wobec założonego i usprawiedliwionego konstytucyjnie celu. Natomiast sytuacja, w której ustawodawca podejmuje działania zwiększające obciążenia fiskalne w odniesieniu tylko do niektórych rodzajów spółek osobowych, w rezultacie może skutkować istotnym utrudnieniem prowadzenia działalności gospodarczej, właśnie poprzez brak zachowania koniecznej proporcjonalności.

W tym kontekście przedsiębiorcy także wskazują, że efektu podwójnego opodatkowania nie wyeliminuje rozszerzenie zastosowania niższej stawki podatku CIT dla tzw. małych podatników, czy też wprowadzenie możliwości skorzystania ze zwolnienia dla komandytariuszy spółek komandytowych z uwagi na istotne ograniczenia przedmiotowo-podmiotowe.

Rzecznik prosi o stanowisko resortu finansów wobec przedstawionych zarzutów, zwłaszcza wobec zasygnalizowanych wątpliwości natury konstytucyjnej.

V.511.72.2021