Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Policja chce postawić przed sądem tegoroczną maturzystkę za użycie megafonu podczas demonstracji Strajku Kobiet 8 marca we Wrocławiu
• Powołuje się na przepis zabraniający "używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast”
• Tymczasem przepisu tego nie stosuje się m.in. do legalnych zgromadzeń
• W takiej samej sprawie nastolatka z Opola sąd odmówił wszczęcia sprawy - policja nie wykorzystuje zaś tego przepisu do ścigania furgonetek nagłaśniających homofobiczne hasła

Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje w tej sprawie u komendanta miejskiego policji we Wrocławiu insp. Macieja Januszkiewicza. Podkreśla standardy postępowania w sprawach konstytucyjnej wolności zgromadzeń. Wskazuje na potrzebę bardziej powściągliwych reakcji policji w podobnych sytuacjach, bo wystarczające byłoby pouczenie ze strony funkcjonariusza

Chodzi o działania wobec uczestniczki zgromadzenia Strajku Kobiet  8 marca 2021 r. we Wrocławiu. Została ona wylegitymowana i spisana przez policjantów 18 razy. Następnie została wezwana na komisariat, gdzie postawiono jej zarzut naruszenia art. 156 ustawy Prawo ochrony środowiska w związku z użyciem megafonu.

Podobne działanie policji w Opolu - postawienie analogicznych zarzutów niepełnoletniemu członkowi Młodzieżowego Strajku Klimatycznego - zakończyło się odrzuceniem wniosku policji o ukaranie przez sąd.

Celem art. 156 jest ochrona przed szkodliwym oddziaływaniem hałasu na otoczenie. Zachowanie będące przedmiotem interwencji policji polegało na zainicjowaniu debat publicznej przez megafon i było ograniczone w czasie. Trudno uznać, że zachowanie to doprowadziło do istotnego zakłócenia spokoju. A wyższy poziom hałasu spowodowany demonstracją jest elementem wolności zgromadzeń i nie uzasadnia jej ograniczania - jeśli nie przekracza rozsądnej miary.

Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy. A wykazanie społecznej szkodliwości takiego zachowania jak to wydaje się bardzo utrudnione. Stąd też wątpliwe jest uznanie, że doszło do popełnienia wykroczenia.

Używanie urządzeń umożliwiających porozumiewanie się uczestników zgromadzenia i manifestowanie przez nich głoszonych poglądów wpisuje się bezpośrednio w realizację wolności zgromadzeń.

Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, interpretującym art. 11 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w społeczeństwie demokratycznym prawo do swobodnego pokojowego zgromadzania się jest prawem podstawowym.

Zgromadzenie podlega ochronie z art. 11 EKPC, nawet jeśli demonstracja jest wysoce uciążliwa, irytująca lub obraźliwa dla osób o innych poglądach, sprzeciwiających się głoszonym hasłom. W tym zakresie wolność zgromadzeń wykazuje ścisły związek z konwencyjną ochroną wolności słowa (art. 10 EKPC).

Wątpliwości może też budzić wybiórczość w stosowaniu art. 156 ustawy. Nie stał się on podstawą do podjęcia działań choćby wobec aktywistów, którzy za  pomocą samochodu wyposażonego w nagłośnienie upowszechniali treści zniesławiające osoby nieheteronormatywne.

Wszystko to ma szczególne znaczenie w kontekście oceny prawnej zgromadzeń odbywanych w stanie epidemii. Policja uznaje je za nielegalne i podejmuje działania sankcyjne wobec  demonstrantów i demonstrantek.  

Tymczasem Rzecznik Praw Obywatelskich od wielu miesięcy informuje, że wprowadzone przepisami rządowych rozporządzeń wykonawczych zakazy i ograniczenia wolności pokojowych zgromadzeń publicznych są niekonstytucyjne. Taką opinię RPO podzielają sądy powszechne (np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 maja 2020 r. sygn. akt VI ACz 339/20).

Wydaje się więc, że wskazane byłyby bardziej powściągliwe reakcje policji w podobnych sytuacjach. Pouczenie ze strony funkcjonariusza policji byłoby w większości przypadków wystarczające, a w odniesieniu do osób nieletnich służyłoby zachowaniu zaufania do organów państwa, w tym policji.

Rzecznik wystąpił do komendanta o wszelkie informacje o sprawie.

VII.613.12.2021