Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Czy samo powołanie sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym po nowelizacji z 8 grudnia 2017 r. automatycznie wyklucza go z grona wykładowców Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury - pyta RPO Marcin Wiącek dyrektora Szkoły prof. dr. hab. Piotra Girdwoynia

Do RPO wpływają skargi wykładowców KSSiP - sędziów i prokuratorów – z którymi przerwano współpracę, jak twierdzą:  bez podania przyczyny. Skargi pochodzą od sędziów powołanych w latach 2018–2024 i prokuratorów awansowanych w latach 2015–2023. 

RPO uważa za zasadne wyjaśnienie pojawiających się wątpliwości prawnych w sposób generalny. Ustawa o KKSiP stanowi o dwóch kryteriach doboru jej wykładowców:  posiadania specjalistycznej wiedzy oraz wiedzy i doświadczenia zawodowego i dydaktycznego dającego gwarancję należytego wykonywania funkcji. Podobne kryteria przewidziano w odniesieniu do powierzania funkcji koordynatora zajęć – muszą to być wykładowcy KSSiP wyróżniający się wiedzą i doświadczeniem zawodowym oraz prowadzący zajęcia co najmniej od 2 lat. 

Kryteria doprecyzowało zarządzenie Dyrektora KSSiP z 31 lipca 2019 r. w sprawie powoływania wykładowców oraz organizacji zajęć szkoleniowych i sprawdzianów w KSSiP. Zgodnie z nim do prowadzenia zajęć szkoleniowych powołuje się wykładowców, którzy dają gwarancję wysokiego poziomu merytorycznego zajęć, mając na uwadze przede wszystkim:

• zgodność zadeklarowanej przez wykładowcę specjalizacji z tematyką zajęć;
• osiągnięcia zawodowe lub dydaktyczne wykładowcy oraz jego doświadczenie w prowadzeniu szkoleń;
• dotychczasową działalność dydaktyczną w Krajowej Szkole, w szczególności ocenę prowadzonych zajęć, udział w komisjach sprawdzianowych, jakość sporządzanych konspektów zajęć, umiejętność współpracy z Krajową Szkołą, koordynatorami oraz innymi wykładowcami, a także terminowość, sumienność, zaangażowanie w uzyskanie właściwego efektu dydaktycznego i dyspozycyjność;
• czy nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie karne o umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; czy nie został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo lub za umyślne przestępstwo skarbowe; jeśli jest sędzią lub prokuratorem;  czy nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne lub czy nie został uznany prawomocnym wyrokiem sądu dyscyplinarnego za winnego przewinienia dyscyplinarnego.

Kryteria w pewnym sensie uzupełniono Komunikatem Dyrektora KSSiP z 12 lipca 2024 r. Wskazano w nim, że poza poziomem merytorycznym zajęć dyrekcja będzie się kierować: 

1. niedopuszczalnością zaangażowania wykładowców w działania antypraworządnościowe; w konsekwencji dyrekcja KSSiP wstrzymuje powierzanie prowadzenia zajęć osobom, które:

• zostały powołane na urząd sędziego na wniosek KRS ukształtowanej w trybie określonym ustawą z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o KRS oraz niektórych innych ustaw, przy czym powyższe ograniczenie nie dotyczy absolwentów KSSiP obejmujących pierwsze stanowisko asesorskie i sędziowskie;

• składając podpisy na listach poparcia kandydatów do KRS ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o KRS - która nie jest organem tożsamym z organem konstytucyjnym, którego skład i sposób wyłaniania reguluje Konstytucja RP - w szczególności w art. 187 ust. 1, przyczyniły się do destrukcji wymiaru sprawiedliwości i kryzysu państwa prawa;

  2. koniecznością zapewnienia zróżnicowania panelu kadry wykładowców poprzez umożliwienie prowadzenia działalności dydaktycznej także tym osobom, które, mając wysokie kwalifikacje merytoryczne i moralne, były w ostatnich latach bezpodstawnie pomijane przy powierzaniu prowadzenia zajęć.

Obecnie zatem kryteria powierzania zajęć regulują – poza art. 53 ustawy o KSSiP – dwa dokumenty, przy czym jedynie zarządzenie nr 375/2019 jest źródłem prawa, tj. aktem prawa wewnętrznego w rozumieniu art. 93 Konstytucji RP. Komunikat z 12 lipca 2024 r. nie jest aktem prawa wewnętrznego.

W konsekwencji nie jest jasne, jakie znaczenie prawne należy przypisywać stwierdzeniom komunikatu z 12 lipca 2024 r., skoro nie są one zamieszczone w dokumencie będącym źródłem prawa. Wymaga to wyjaśnienia zwłaszcza z uwagi na to, że, jak wynika ze skarg do RPO, w praktyce dochodzi do zrywania współpracy z osobami, które dotychczas prowadziły zajęcia lub pełniły funkcję koordynatorów - bez podania przyczyny.

Ponadto w świetle konstytucyjnych zasad określających hierarchię źródeł prawa akty prawa wewnętrznego powinny być zgodne z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności z ustawami. Zasada ta tym bardziej odnosi się do dokumentów, które nie mieszczą się katalogu źródeł prawa.

Z art. 53 ust. 1 ustawy o KSSiP wynika, że podstawowym kryterium powierzania zajęć wykładowcy jest posiadanie przez niego specjalistycznej wiedzy z określonej dziedziny oraz posiadanie wiedzy i doświadczenia zawodowego i dydaktycznego dającego gwarancję należytego wykonywania powierzonej funkcji. Wszelkie dodatkowe kryteria doboru wykładowców, które są zamieszczone w aktach podustawowych i innego rodzaju dokumentach, mogą być wyłącznie uszczegółowieniem i powinny mieć bezpośredni związek z kryteriami z ustawy.

Wymaga wyjaśnienia, czy w praktyce KSSiP sam fakt powołania sędziego na wniosek KRS w składzie ukształtowanym po nowelizacji z 8 grudnia 2017 r. jest traktowany jako okoliczność oznaczająca automatyczne wykluczenie takiej osoby z grona wykładowców KSSiP. 

Uznanie, że tego typu kryterium jest zgodne z ustawą, wymagałoby przedstawienia argumentów na rzecz tezy, iż osoby powołane na urząd sędziowski po wejściu w życie tej nowelizacji nie dają – właśnie z tego powodu – gwarancji należytego wykonywania powierzonej im funkcji wykładowcy. Wykazanie tej okoliczności należałoby zaś skonfrontować z orzecznictwem europejskich i polskich sądów. 

W tym kontekście RPO zwraca  uwagę na uchwałę połączonych izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r.,  zgodnie z którą powołanie sędziego sądu powszechnego lub wojskowego przez tzw. nową KRS nie prowadzi – bez uwzględnienia dodatkowych okoliczności – do tego, że mamy do czynienia z nienależycie obsadzonym składem sądu lub składem sprzecznym z przepisami prawa. Analogiczny pogląd zawarto m.in. w uchwale składu siedmiu sędziów SN z 2 czerwca 2022 r.  

Również w sprawach indywidualnych sędziowie powołani od 2018 r. niejednokrotnie pozytywnie przechodzą tzw. testy niezawisłości, czego skutkiem jest,  że wydane z udziałem takiego sędziego orzeczenie nie narusza konstytucyjnych i europejskich standardów prawa do niezależnego sądu ustanowionego ustawą.

Skoro zatem w świetle orzecznictwa sam fakt powołania sędziego sądu powszechnego lub wojskowego na wniosek tzw. nowej KRS nie dyskwalifikuje zdolności sędziego do orzekania, to powstaje pytanie, czy tylko ta okoliczność – niezależnie od indywidualnej oceny wiedzy i dorobku danego sędziego – może świadczyć o tym, że nie daje on rękojmi należytego wykonywania obowiązków wykładowcy KSSiP.

Marcin Wiącek zwraca się do Dyrektora KSSIP o ustosunkowanie się do tych kwestii. W szczególności prosi o potwierdzenie, czy sam fakt powołania sędziego na wniosek KRS w składzie ukształtowanym ustawą z 8 grudnia 2017 r. jest okolicznością przesądzającą o tym, że taki sędzia nie może być wykładowcą KSSiP. W przypadku pozytywnej odpowiedzi, RPO prosi o uzasadnienie, czy  wprowadzenie tego kryterium w dokumencie niebędącym źródłem prawa znajduje podstawę w obowiązującym ustawodawstwie oraz orzecznictwie krajowym i europejskim.

VII.7037.88.2025