Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obecnie korespondencja obrońcy z osobą tymczasowo aresztowaną jest przesyłana bezpośrednio adresatowi generalnie wtedy, jeśli obrońca został ustanowiony lub wyznaczony do tej sprawy, w której areszt zastosowano
• Powoduje to niekiedy poważne problemy z realizacją prawa do obrony, bo obieg terminowej dokumentacji między obrońcą a osobą aresztowaną może trwać wiele tygodni
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski występuje do zastępcy Dyrektora Generalnego Służby Więziennej płk Renaty Niziołek

W toku badania spraw prowadzonych w BRPO wyłonił się problem realizacji art. 217b § 1a Kodeksu karnego wykonawczego. Został on znowelizowany ustawą z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie Kodeksu karnego wykonawczego oraz niektórych innych ustaw. Zawężono wówczas jego zakres tak, że jedynie korespondencja osoby tymczasowo aresztowanej z obrońcą ustanowionym lub wyznaczonym w tej sprawie, w której areszt zastosowano, jest przesyłana bezpośrednio do adresata - chyba że organ, do którego dyspozycji osoba aresztowana pozostaje, w szczególnie uzasadnionych wypadkach zarządzi inaczej.

Rodzi to niekiedy poważne problemy z realizacją prawa do obrony. Obieg terminowej dokumentacji między obrońcą a osobą aresztowaną może bowiem trwać wiele tygodni. Utrudnia to obrońcy, a w niektórych przypadkach nawet uniemożliwia, przeprowadzenie skutecznej interwencji.

Np. w jednej ze spraw badanych w BRPO obrońca osoby aresztowanej 17 czerwca 2024 r. dostarczył do sekretariatu jednostki penitencjarnej korespondencję dla osadzonego z materiałami, z którymi miał on się zapoznać przed posiedzeniem sądu 20 czerwca 2024 r. Korespondencja do adresata nie dotarła. Przekazano ja organowi dysponującemu, ponieważ administracja jednostki nie miała informacji, że adwokat jest obrońcą ustanowionym w sprawie. Korespondencja wróciła do jednostki dopiero 16 lipca 2024 r. – niemal po miesiącu od daty posiedzenia sądu, dla którego mogła mieć znaczenie. A tylko w jednostkowych przypadkach w dokumentacji osoby aresztowanej znajduje się informacja o ustanowieniu lub wyznaczeniu obrońcy w sprawie, w której areszt zastosowano.

Administracja innej jednostki penitencjarnej poinformowała BRPO, że weryfikacja obrońcy odbywa się w drodze analizy zarządzeń dotyczących zezwolenia na widzenie lub rozmowy telefoniczne z jego mocodawcą. Problem pojawia się, gdy takich dokumentów jeszcze nie ma w aktach ewidencyjnych. Wtedy wszelka korespondencja z obrońcą - także z tym ustanowionym w sprawie, w której zastosowano areszt - odbywa się za pośrednictwem organu dysponującego.

ZRPO pyta płk Renatę Niziołek, czy Centralny Zarząd SW dostrzegł problem z diagnozowaniem stosunku obrończego w sprawie, w której zastosowano tymczasowe aresztowanie. Prosi też o informację, jak w praktyce wygląda procedura weryfikacji obrońcy ze względu na przedmiot sprawy, do której został umocowany.

IX.517.1584.2024