Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zgodnie z obowiązującymi od początku roku przepisami przedsiębiorcy muszą odpowiednio informować konsumentów o obniżeniu ceny towaru lub usługi
• M.in. obok informacji o promocyjnej cenie powinna być umieszczona informacja o najniższej cenie danego towaru lub usługi obowiązującej w ciągu ostatnich 30 dni
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwraca się do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomasza Chróstnego z pytaniem, czy przeprowadzano kontrole praktyk przedsiębiorców w tym zakresie i jakie były ewentualne ustalenia
• AKTUALIZACJA: Do przedsiębiorców oferujących produkty i usługi drogą internetową skierowano ponad 50 wystąpień na podstawie art. 49a uokik. Prezes UOKiK wszczął 12 postępowań wyjaśniających wobec przedsiębiorców działających w szczególności na rynku spożywczym, odzieżowym. W ramach tych postępowań Inspekcja Handlowa przeprowadziła kontrole w wybranych sklepach tych przedsiębiorców - odpisał UOKiK

Po wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy Omnibus i nowelizacji ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług przedsiębiorcy zostali zobowiązani m.in. do odpowiedniego informowania konsumentów o obniżonych cenach. Zgodnie z obowiązującymi od początku roku przepisami powinni umieszczać obok informacji o promocyjnej cenie, również informację o najniższej cenie danego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie co najmniej 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Konsument może dzięki temu ocenić realność promocji i świadomie zdecydować o ewentualnym zakupie.

W ocenie RPO to bardzo istotne zmiany dla ochrony konsumenta w codziennym obrocie gospodarczym. Dotychczasowa praktyka niejednokrotnie polegała bowiem na nieuczciwym prezentowaniu ceny, jako promocyjnej, pomimo braku faktycznego obniżenia ceny, w odniesieniu do ceny obowiązującej poprzednio w dłuższym okresie.

W wystąpieniu Rzecznik zwraca również uwagę na inną praktykę przedsiębiorców polegającą na zamieszczaniu informacji o objęciu danego artykułu promocją, chociaż faktycznie zastosowana obniżka wynosi grosz lub kilka groszy. W tej sytuacji uwaga konsumenta jest skierowania na samo ogłoszenie o promocji – która z ekonomicznego punktu widzenia ma charakter pozorny – co może skutkować większym zainteresowaniem klientów ofertą i odwróceniem ich uwagi od jej faktycznego ekonomicznego wymiaru. W tym kontekście również tego rodzaju praktyka mogłaby zostać uznana za praktykę wprowadzającą w błąd oraz prowadzącą do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. 

RPO zwrócił się więc do Prezesa UOKiK z prośbą o informację, czy w związku z nowymi przepisami podejmowane były już, także we współpracy z wojewódzkimi inspektoratami Inspekcji Handlowej, działania mające na celu kontrolę prawidłowości działania przedsiębiorców w tym obszarze. Rzecznik pyta również, jakie ewentualnie poczyniono ustalenia dotyczące praktyk związanych z akcjami promocyjnymi skierowanymi do konsumentów i jakie podjęto w związku z tym czynności.

Odpowiedź Tomasza Chróstnego

Odpowiadając na pismo z dnia 20 kwietnia 2023 r. (sygn. V.7224.103.2023.MK) dotyczące nieuczciwych praktyk przedsiębiorców związanych z prezentacją cen oferowanych towarów i usług, uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.

1.    Niezwłocznie po wejściu w życie nowelizacji ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz.U. z 2023 r. poz. 168; dalej: „Ustawa o informowaniu o cenach”), która wprowadziła obowiązek, zgodnie z którym w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki, Prezes UOKiK podjął - w ramach swoich kompetencji wynikających z ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2021 r. poz. 275 ze zm.; dalej: „uokik”) - działania mające na celu weryfikację spełniania powyższych wymogów przez przedsiębiorców.

2.    W ramach tych działań skierowano do przedsiębiorców oferujących swoje produkty i usługi drogą internetową (sklepy internetowe) ponad 50 wystąpień na podstawie art. 49a uokik.

3.    Ponadto, Prezes UOKiK wszczął 12 postępowań wyjaśniających wobec przedsiębiorców działających w szczególności na rynku spożywczym, odzieżowym. W ramach ww. postępowań Inspekcja Handlowa przeprowadziła kontrole w wybranych sklepach należących do tych przedsiębiorców.

4.    Pragnę dodać, że informacje uzyskane w trakcie podejmowanych przez Prezesa UOKiK działań pozwoliły na identyfikację występujących na rynku nieprawidłowości oraz rozbieżnych praktyk przedsiębiorców. Skutkiem powyższego Prezes UOKiK przygotował dokument „Informacja o obniżce ceny. Wyjaśnienia Prezesa UOKiK”, Upublicznienie przedmiotowego dokumentu miało miejsce 8 maja 2023 r., między innymi za pośrednictwem strony internetowej www.uokik.gov.pl (https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19551). W dniu 17 maja 2023 r. UOKiK zorganizował też warsztaty dla przedsiębiorców objętych jego wcześniejszymi działaniami w powyższym zakresie, natomiast w dniu 18 maja 2023 r. miał miejsce przygotowany przez UOKiK i fundację ProPublika ogólnodostępny webinar „O cenie na przecenie”.

5.    Wobec przedsiębiorców, którzy nie dostosowali swojej praktyki do wymogów znowelizowanej ustawy o informowaniu o cenach, wszczynane będą postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Należy bowiem podkreślić, że nierespektowanie obowiązków wynikających z ww. ustawy może stanowić naruszenie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

6.    Odnosząc się do kwestii zamieszczania przez przedsiębiorców informacji o objęciu danego artykułu promocją, chociaż faktycznie zastosowana obniżka ma charakter iluzoryczny) należy wskazać, że tego typu praktyka może naruszać zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, o którym mowa w art. 3 Ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 845; dalej: „upnpr”). Tego typu działania przedsiębiorców również pozostają przedmiotem zainteresowania Prezesa UOKiK. Zgodnie z treścią art. 5 upnpr praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wprowadzające w błąd działanie może dotyczyć między innymi ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej. Także w tym zakresie planowane są wszczęcia postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Lepsza ochrona konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi

Od początku tego roku obowiązuje ustawa, która wprowadziła do porządku prawnego unijną dyrektywę Omnibus. Jej głównym celem jest ochrona konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. 

Na przedsiębiorców nałożono nowe obowiązki. Chodzi na przykład o sposób prezentowania obniżonych cen. Obok informacji o cenie promocyjnej, powinniśmy zobaczyć także informację o najniższej cenie danego towaru lub usługi obowiązującej w ciągu ostatnich 30 dni.

Inną ważną zmianą jest wprowadzenie weryfikacji opinii zamieszczanych w sklepach internetowych. Powinny one pochodzić od konsumentów, którzy faktycznie używali lub kupili dany produkt.

Nowe przepisy dotyczą zarówno przedsiębiorców prowadzących sklepy tradycyjne, jak i internetowe. O dodatkowe informacje musiały zostać uzupełnione także reklamy radiowe czy telewizyjne.

Niestety dotychczas często mieliśmy do czynienia z nieuczciwym podawaniem ceny jako promocyjnej. Zdarzały się sytuacje, kiedy ceny były sztucznie zawyżane na chwilę przed ogłoszeniem obniżki. A nawet takie, kiedy cena pozostawała na takim samym poziomie, pomimo informacji o promocji.

W błąd może wprowadzać też praktyka informowania o objęciu artykułu promocją, chociaż faktyczna obniżka wynosi grosz lub kilka groszy. Taka pozorna obniżka ma zwrócić uwagę klienta na promocję i odwrócić ją od faktycznego, ekonomicznego wymiaru promocji.

Tego rodzaju działanie mogłoby również zostać uznane za nieuczciwą praktykę rynkową.

Dlatego wprowadzone zmiany są tak istotne dla ochrony konsumenta w codziennym życiu. Dzięki historii cen, każdy może sam ocenić realność promocji i świadomie zdecydować o ewentualnym zakupie.

O to czy przedsiębiorcy wywiązują się z nowych obowiązków i prawidłowo informują konsumentów o akcjach promocyjnych spytałem prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 

To bardzo ważne, żeby prawa konsumentów były we właściwy sposób chronione.

V.7224.103.2023