Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby z niepełnosprawnościami, o ograniczonej sprawności, wymagające pomocy innych w poruszaniu się lub niesamodzielne z innych względów mogą wymagać szczególnej pomocy po ich zwolnieniu z detencji na terenie jednostki Policji
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski występuje do Komendanta Głównego Policji nadinsp. Marka Boronia
• AKTUALIZACJA 3.01.2025: Powszechnie obowiązujące przepisy dotyczące czynności wobec osób zatrzymanych nie zawierają rozwiązań skierowanych wyłącznie do tej grupy osób, które byłyby odmienne od rozwiązań powszechnie obowiązujących - odpisała KGP
• Tym samym rozwiązań w tym zakresie nie zawierają przepisy wydawane przez KGP.  Korespondencja powinna zostać kierowana w szczególności do Ministra Sprawiedliwości i Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. W razie podjęcia prac nad nowymi rozwiązaniami Policja będzie aktywnie w nich uczestniczyć.

Osoby z niepełnosprawnościami, o ograniczonej sprawności fizycznej oraz takie, które z uwagi na stan zdrowia lub stopień samodzielności wymagają pomocy innych osób (np. osoby poruszające się za pomocą wózków lub kul ortopedycznych, osoby z demencją, w spektrum autyzmu, w kryzysie zdrowia psychicznego), są szczególnie podatne na nadużycia i złe traktowanie.

Ryzyko złego traktowania powstaje w przypadku zwolnienia takich osób z detencji w jednostkach organizacyjnych Policji zlokalizowanych w odległych miejscowościach od miejsca zatrzymania i zamieszkania danej osoby. Jest to szczególnie uciążliwe, gdy miejscowości te są źle skomunikowane lub gdy dane osoby doświadczają wykluczenia transportowego. 

Jeżeli osoby takie, po wykonaniu wobec nich czynności służbowych przez funkcjonariuszy i zwolnieniu z detencji, są zmuszone do samodzielnego powrotu do miejsca zamieszkania, może to być niebezpieczne dla ich życia i zdrowia, narażać je na nieproporcjonalne koszty związane z podróżą lub stanowić nieuzasadnioną dolegliwość w przypadku konieczności powrotu pieszo.

Postępowanie wobec nich wymaga nie tylko szczególnej wrażliwości funkcjonariuszy, lecz także odpowiednich procedur, które zapewnią Policji możliwość efektywnego realizowania jej zadań z pełnym poszanowaniem godności osób zatrzymanych i usuną ewentualne wątpliwości co do zakresu obowiązku udzielenia osobom niesamodzielnym pomocy w powrocie do domu.

W związku z tym Wojciech Brzozowski kieruje do Komendanta następujące pytania:

• Czy Policja ma opracowane procedury lub wytyczne odnoszące się do zatrzymywania oraz zwalniania z detencji osób z niepełnosprawnościami, o ograniczonej sprawności fizycznej oraz takich, które z uwagi na swój stan zdrowia lub stopień samodzielności wymagają pomocy innych osób?
• Czy zdarza się, że takie osoby są w praktyce zmuszone do powrotu do miejsca swojego zamieszkania samodzielnie, na własny koszt? Jak wygląda praktyka w przypadku osób poruszających się za pomocą wózków? Czy w przypadku osadzania takich osób w wyznaczonych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych są one w praktyce zmuszone, po zwolnieniu z detencji, do samodzielnego powrotu do miejsca zamieszkania, na własny koszt?
• Czy w latach 2023–2024 Policja odnotowała skargi dotyczące konieczności samodzielnego powrotu osób zatrzymanych po zwolnieniu z detencji? Jeżeli tak, to czy po zbadaniu skargi te zostały uznane za zasadne?

W przypadku istnienia procedur lub wytycznych w tym zakresie ZRPO prosi o ich przesłanie.

Odpowiedź nadinsp. Romana Kustera, zastępcy Komendanta Głównego Policji 

Na wstępie wskazać należy, iż Policja będąc formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego, zobowiązana jest do skutecznego podejmowania działań, które bez wątpienia muszą posiadać przymiot wynikający z konstytucyjnej zasady legalizmu, zgodnie z którą wszystkie organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Podkreślić także należy, iż policjanci w toku wykonywania czynności służbowych, zgodnie z dyspozycją art. 14 ust. 3 ustawy o Policji mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.

Odnosząc się do procedur lub wytycznych dotyczących zatrzymywania oraz zwalniania z detencji osób z niepełnosprawnościami, o ograniczanej sprawności fizycznej oraz takich, które z uwagi na swój stan zdrowia lub stopień samodzielności wymagają pomocy innych osób informuję, że powszechnie obowiązujące przepisy prawa dotyczące czynności podejmowanych wobec osób zatrzymanych nie zawierają rozwiązań skierowanych wyłącznie do tej grupy osób, które byłyby odmienne od rozwiązań powszechnie obowiązujących. Tym samym rozwiązań w tym zakresie nie zawierają przepisy wydawane przez Komendanta Głównego Policji, które zgodnie z art. 93 Konstytucji są wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Podkreślić bowiem należy, iż przepisy wydawane przez Komendanta Głównego Policji mają charakter wewnętrzny, obowiązują tylko jednostki organizacyjnie mu podległe i mogą regulować wyłączenie sprawy z zakresu przekazanego w przepisie prawnym, stanowiącym podstawę do ich wydania.

Jednocześnie zauważyć należy, że do kwestii tych nie odniesiono się również w przyjętej przez Radę Ministrów uchwałą nr 27 z dnia 16 lutego 2021 r. Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030, ustanawiającej całościowe ramy polityki krajowej na rzecz osób z niepełnosprawnościami, w tym dla osób umieszczanych w policyjnych miejscach prawnej izolacji.

Przyjęcie tej Strategii umożliwiło natomiast dokonanie zmian w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 czerwca 2012 r. w sprawie pomieszczeń przeznaczonych dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia, pokoi przejściowych, tymczasowych pomieszczeń przejściowych i policyjnych izb dziecka, regulaminu pobytu w tych pomieszczeniach, pokojach i izbach oraz sposobu postępowania z zapisami obrazu z tych pomieszczeń, pokoi i izb. Zmiana tych regulacji prawnych pozwoliła na podjęcie działania ukierunkowanych na sukcesywne dostosowywanie pomieszczeń i izb w takich sposób, aby na terenie każdego garnizonu Policji funkcjonowało co najmniej jedno pomieszczenie przeznaczone dla osób zatrzymanych lub doprowadzanych w celu wytrzeźwienia oraz co najmniej 5 policyjnych izb dziecka na terenie całego kraju, które będą spełniały warunki techniczne pozwalające na umieszczenie w nich osób z niepełnosprawnościami.

Natomiast, w nawiązaniu do kwestii samodzielnego (m.in. na własny koszt) powrotu osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia po zwolnieniu z Pomieszczenia dla Osób Zatrzymanych informuję, że Policja nie gromadzi danych w przedmiotowym zakresie.

Informuję, że nie odnotowano skarg w zakresie wskazanym w punkcie 4 przedmiotowego wystąpienia.

Niezależnie od powyższego wydaje się, że przedmiotowa korespondencja powinna zostać skierowana w szczególności do Ministra Sprawiedliwości, albowiem prawo zatrzymania osoby podejrzanej przysługuje nie tylko Policji, ale również innym uprawnionym podmiotom wskazanym w ustawach. Jednocześnie mając na uwadze zakres zadań przypisanych Pełnomocnikowi Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, wydaje się, iż w prace mające na celu wprowadzenia rozwiązań mających na celu wsparcie osób niesamodzielnych w powrocie do domu po zakończeniu detencji, powinien zostać zaangażowany również ten podmiot.

Jednocześnie zapewniam Pana Rzecznika, że w przypadku podjęcia prac mających na celu wypracowanie nowych rozwiązań w przedmiotowym zakresie Policja będzie aktywnie w nich uczestniczyć.

KMP.570.33.2024