Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Czy testy dla kierowców na obecność marihuany oraz amfetaminy i ich pochodnych uwzględniają ich spożycie w lekach
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk zwrócił się w tej sprawie do komendanta głównego Policji insp. Marka Boronia
• Urządzenia wykorzystywane przez Policję służą do wstępnego wykrywania środków działających podobnie do alkoholu, które nie może stanowić podstawy do wniesienia jakichkolwiek oskarżeń w sprawie o czyn z art. 178a § 1 k.k. albo wniosków o ukaranie za wykroczenie z art. 87 § 1 k.w. Pozytywny wynik uzyskany za ich pomocą może stanowić podstawę do uruchomienia procedury sprawdzenia krwi lub moczu - głosi odpowiedź KGP 

RPO bada zasadność wniosków otrzymywanych w związku z wątpliwościami co do możliwości prowadzenia pojazdów po spożyciu leków na ADHD, zawierających nieaktywne cząsteczki amfetaminy (amfetamina w formie proleku). Po procesie hydrolizy przekształcają się one w substancję d-amfetaminę, która – jak się wydaje – może zostać wykryta przez testy na obecność narkotyków. 

Jeśli obecnie używane testy pozwalają na rozróżnienie pochodzenia amfetaminy albo stężenie amfetaminy, która została przyjęta w formie nieaktywnej substancji, jest subminimalne, to sytuacja osób leczących się na ADHD jest jasna – w kontekście dopuszczalności prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Jeśli jednak testy nie różnicują źródła pochodzenia amfetaminy, a ponadto  jej stężenie – gdy pochodzi z leków – przewyższa wartość subminimalną, wówczas celowe jest doprecyzowanie sytuacji prawnej tych osób i podjęcie działań dla wyjaśnienia, czy mogą one prowadzić pojazdy mechaniczne, czy nie. 

W odniesieniu do marihuany (THC) zachodzi wątpliwość, czy obecność tylko metabolitów tej substancji w organizmie uzasadnia odpowiedzialność z art. 178a § 1 k.k., czy z art. 87 § 1 k.w., czy też w ogóle nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo i wykroczenie.

Dlatego ZRPO prosi KGP o informacje o:

• dolnych progach granicznych, jakie są stosowane podczas badań wobec kierujących pojazdami na obecność marihuany (THC) oraz amfetaminy i jej pochodnych, które uzasadniają ewentualne wniesienie aktu oskarżenia w sprawie o czyn z art. 178a § 1 Kodeksu karnego albo wniosku o ukaranie za wykroczenie z art. 87 § 1 Kodeksu wykroczeń;
• stosowanych testach na obecność tych narkotyków i ich czułości, w tym wskazanie czy wykrywają one obecność amfetaminy (np. w sytuacji, kiedy amfetamina – w formie substancji nieaktywnej – została spożyta w leku stosowanym przez kierującego) czy marihuany (THC) w formie jej metabolitów, czy wykrywają tylko formy aktywne tych substancji;
• stosowanych przez Policję testów na obecność narkotyków oraz tego, czy umożliwiają one odróżnienie źródła pochodzenia cząstek amfetaminy, tj. czy pochodzi ona z leków, czy została spożyta w innej formie. 

Odpowiedź nadinsp. Romana Kustera, zastępcy KGP

Policja podczas zakupu urządzeń do wstępnego wykrywania w ślinie środków działających podobnie do alkoholu kieruje się wymaganiami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2014 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie (Dz.U. 2014 poz. 948). W przytoczonym rozporządzeniu zostało wymienionych pięć grup substancji, które powinny być oznaczane, tj.: opioidy, amfetamina i jej analogi, kokaina, tetrahydrokanabinole oraz benzodiazepiny. Powyższe rozporządzenie choć przewiduje trzy rodzaje badań - badanie śliny, badanie moczu i badanie krwi, wyłącznie w odniesieniu do badań krwi i moczu określa progi ich oznaczania, zaś w przypadku badania śliny odsyła do instrukcji obsługi wykorzystywanego urządzenia.

Policja korzysta z pięciu typów urządzeń do wstępnego wykrywania w ślinie środków działających podobnie do alkoholu, z czego cztery są analizatorami elektronicznymi wykorzystującymi jednorazowe kasety (DrugTest 5000 produkcji Drager, AąuilaScan WDTP-10 produkcji Shenzhen Weil Electric CO. LTD, UDT DRUG TESTER produkcji Armas Elektronik, SoToxa™ (wcześniej ALERE DDS2) produkcji Abbott Laboratories), a jeden typ jest tzw. wielopanelowym urządzeniem (np. DrugWipe 6s), gdzie wynik w postaci pasków odczytywany jest przez osobę przeprowadzającą badanie.

Progi czułości wzmiankowanych urządzeń zostały przedstawione w załączonym do niniejszego pisma zestawieniu. Należy zaznaczyć, że żadne z urządzeń wykorzystywanych przez Policję nie posiada możliwości bardziej szczegółowego określania mieszanek, w których znajduje się dany narkotyk oraz ich aktywnych, czy też nieaktywnych form, jak również pochodzenia (z leków lub innej formy spożycia).

Urządzenia wykorzystywane przez Policję są urządzeniami do wstępnego wykrywania środków działających podobnie do alkoholu, które nie może stanowić podstawy do wniesienia jakichkolwiek oskarżeń w sprawie o czyn z art. 178a § 1 k.k. albo wniosków o ukaranie za wykroczenie z art. 87 § 1 k.w.

Pozytywny wynik uzyskany za ich pomocą może stanowić podstawę do uruchomienia procedury sprawdzenia obecności substancji działających podobnie do alkoholu z zastosowaniem metod przewidzianych w wyżej przywołanym rozporządzeniu, tj. badania krwi lub moczu. Wynik tego badania poddawany jest opinii powołanego biegłego toksykologa, od której zależy, czy istnieją podstawy do ścigania kierującego, w zależności od rodzaju pojazdu, za wykroczenie z art. 87 k.w., czy też za przestępstwo z art. 178a § k.k.
Takie badanie jest przeprowadzane również, gdy nie użyto testu, ale stan badanego wskazuje, że znajduje się on pod wpływem jakichś substancji, bądź też kierujący pojazdem uczestniczył w wypadku drogowym, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo odniosła ona obrażenia ciała.

Wskazać należy, że na organizm człowieka oddziałują poszczególne substancje aktywne, niezależnie od tego czy zostały zażyte samoistnie, czy jako składnik leku. Również w tym zakresie decydujące znaczenie powinna mieć wypowiedź biegłego toksykologa, a także przedstawiciela producenta testów. W takich badaniach mogą być wykorzystywane urządzenia pozwalające na bardziej precyzyjne przebadanie próbki (w tym mieszanek, aktywności, pochodzenia itd.).

II.565.2.2025