Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich prosi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów o zbadanie działań przedsiębiorców świadczących usługi prawne, którzy wykorzystują zapisy umowne i praktyki, mogące naruszać zbiorowe interesy konsumentów

RPO wskazano, że kancelarie obsługujące kredytobiorców frankowych w sporach z bankami, w ustandaryzowanych umowach o obsługę prawną wprowadzają postanowienia, zgodnie z którymi zasądzone przez sąd odsetki za zwłokę, w całości lub w znacznym procencie przypadają kancelarii jako składnik wynagrodzenia. 

W ocenie wnioskodawcy narusza to interesy konsumenta i godzi w dobre obyczaje. Pozwala pełnomocnikowi działającemu na rzecz strony poszkodowanej działaniem przedsiębiorcy na uzyskanie korzyści kosztem konsumenta. Podkreślono, że taka konstrukcja, oparta na kwocie odsetek za opóźnienie, tworzy element wynagrodzenia kancelarii - i jednocześnie koszt dla konsumenta, który jest zależny od zmiennej stopy procentowej, co wprowadza do umowy ryzyko stopy procentowej. Kancelarie o tym nie informowały.

Innym problemem była sprawa spółki pośredniczącej w dochodzeniu świadczeń rodzinnych. Na mocy umowy prowadziła ona czynności zastępstwa prawnego, za co przysługiwało jej wynagrodzenie w wysokości trzykrotności przyznanego miesięcznego świadczenia. Klient wyrażał zgodę na wskazanie konta spółki, na które wypłaca się przyznane świadczenie pielęgnacyjne.

W ocenie RPO przedsiębiorca posługiwał się przy zawieraniu umowy wzorcem umownym, którego postanowienia nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Może to wskazywać na stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W świetle art. 387 § 1 k.c. świadczenie spółki można uznać za niemożliwe, a umowę o dochodzenie świadczenia pielęgnacyjnego w postępowaniu administracyjnym za nieważną. Z umowy wynikało, że spółka przyjmowała zobowiązanie do reprezentowania osoby fizycznej w postępowaniu administracyjnym o przyznanie świadczenia - podczas gdy pełnomocnikiem osoby fizycznej w postępowaniu administracyjnym może być wyłącznie osoba fizyczna. 

Ponadto spółka zleciła prowadzenie sprawy adwokatowi - nie na podstawie umowy z klientem, ale zlecenia spółki. Można to oceniać jako bezprawne i wprowadzające konsumenta w błąd. Wykonywanie czynności zawodowych przez adwokata następuje wyłącznie na podstawie art. 4a Prawa o adwokaturze. Nie przewiduje on działalności zawodowej adwokatów przez spółkę z o.o. 

Świadczenie opiekuńcze ma trafiać do określonego kręgu opiekunów, wspierając ich materialnie. Mechanizm pobierania wynagrodzenia nie powinien być stosowany wobec konsumentów poszukujących pomocy w dostępie do świadczeń rodzinnych lub o charakterze pomocowym.

Zastrzeżenia budzi też wysokość wynagrodzenia. W sprawie zgłoszonej RPO była to trzykrotność miesięcznego świadczenia uzyskanego w ramach świadczonej pomocy prawnej. Można to kwalifikować jako wyzysk w rozumieniu art. 388 § 1 k.c.  

W ocenie RPO wskazanie spółki jako faktycznego beneficjenta świadczenia, a nie osoby uprawnionej ustawowo, naruszało art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje. Taka konstrukcja świadczenia opiekuńczego przeczy jej funkcji, którą jest pomoc finansowa osobie sprawującej opiekę nad osobą bliską z niepełnosprawnością.

Takie wynagrodzenie dla spółki jest także niezgodne z przepisem ustawy, który prawo do zasiłku łączy z relacją między osobą uprawnioną do zasiłku a tą, wobec której sprawuje opiekę. Wprowadzenie innego podmiotu, zwłaszcza wykonującego działalność komercyjną, w miejsce faktycznego beneficjenta, jest nie tylko nieetyczne, ale i sprzeczne z ustawą.

Uwagi te mogą dotyczyć szerszego kręgu konsumentów. Podobnie skonstruowane umowy, obarczone wadą nieważności, spółka zapewne oferuje ogółowi konsumentów. Świadczy o tym posługiwanie się przez nią wzorcem umownym. 

Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi dyrektora Biura Analiz Sygnałów Konsumenckich UOKiK Karola Muża o zbadanie, czy działalność spółki nie godzi w zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.  Zwraca się też o szerszą analizę działalności podmiotów gospodarczych oferujących pomoc w uzyskaniu świadczeń osobom z niepełnosprawnościami lub ich opiekunom. W świetle zakazu prawnego, warte zbadania są też praktyki kancelarii działających na rzecz kredytobiorców frankowych, pobierających wynagrodzenia w postaci odsetek za opóźnienie na rzecz klienta.

V.7224.205.2025