Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich wraca do kwestii niemożności usunięcia nieprawdziwych informacji i uzupełnienia informacji z Biuletynu Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej
• Urząd Ochrony Danych Osobowych wskazywał, że do IPN nie odnosi się ani ustawa o ochronie danych osobowych, ani RODO - z wyjątkiem Bazy Materiału Genetycznego
• Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi prezesa UODO Mirosława Wróblewskiego o ponowną ocenę tego stanowiska w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

W ostatnich latach Rzecznik wielokrotnie wskazywał organowi ochrony danych osobowych problem przetwarzania danych osobowych przez IPN. Chodzi głównie o niemożność usunięcia nieprawdziwych informacji i uzupełnienia informacji udostępnionych w Biuletynie Informacji Publicznej IPN. Wątpliwości Rzecznika budziła przyjęta wykładnia art. 71 ustawy o IPN, który wyłączał stosowanie w jego działalności przepisów ustawy o ochronie danych osobowych (z wyjątkiem prowadzenia Bazy Materiału Genetycznego) oraz przepisów RODO.

Taki stan budził wątpliwości co do zgodności z prawem do prywatności i do ochrony danych osobowych, gwarantowanych w art. 47 i art. 51 Konstytucji RP.

Dlatego 21 października 2020 r. RPO zwrócił uwagę prezesa UODO Jana Nowaka na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 sierpnia 2020 r. (I OSK 3325/19).  Orzeczono w nim, że "przepis art. 71 [ustawy o IPN], traktować należy jako normatywną podstawę do stosowania regulacji rozporządzenia z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (…) względem danych, które co do zasady pozostają poza jego zakresem". Zdaniem NSA, "odmienne podejście oznaczałoby, że dane znajdujące się w rejestrach Instytutu Pamięci Narodowej pozostają poza jakąkolwiek kontrolą, co byłoby niezgodne z normą zawartą w art. 51 ust. 4 Konstytucji RP w świetle jej bezpośredniego związku z regulacją art. 47 Konstytucji".

Jak akcentował wówczas RPO, w ślad za tym orzeczeniem NSA, motyw 158 RODO wprost przewiduje możliwość jego stosowania do przetwarzania danych osobowych w celach archiwalnych. Z takim zaś przypadkiem mamy do czynienia m.in., gdy intencją skarżącego jest np. uzupełnienie lub usunięcie nieprawdziwych jego zdaniem danych w BIP IPN. Modyfikacja danych Biuletynu niewątpliwie mieści się bowiem w zakresie przetwarzania danych osobowych w celach archiwalnych, a z perspektywy przywołanych wcześniej regulacji konstytucyjnych – objęta jest regulacją RODO.

NSA przesądził także, że UODO "odmawiając wszczęcia postępowania administracyjnego nie może argumentować swojego działania brakiem właściwości, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Jeżeli bowiem organ, który otrzymał wniosek uzna się za niewłaściwy, wówczas zastosowanie znajduje art. 65 lub 66 k.p.a. W konsekwencji, po zbadaniu treści podania i stwierdzeniu braku właściwości organ winien albo przekazać sprawę organowi właściwemu (art. 65 § 1 k.p.a.), albo, jeżeli takowego nie jest w stanie ustalić lub gdy właściwy jest sąd powszechny - zwrócić podanie wnoszącemu (art. 66 § 3 k.p.a.)". Dlatego w ocenie sądu "nie było podstaw do odmowy wszczęcia postępowania ze względu na brak regulacji normujących zmianę danych zawartych w katalogach IPN, skoro tego rodzaju normą był właśnie powołany wyżej przepis Konstytucji RP, jak również przepisy RODO, których zastosowanie IPN winien był rozważyć".

UODO odpowiedział, że w działalności IPN przepisy RODO nie mają zastosowania z wyjątkiem Bazy Materiału Genetycznego. Co do drugiej kwestii podano, że wobec formalnie poprawnych skarg na działalność IPN prowadzone są postępowania administracyjne - w innych przypadkach odmawia się ich wszczynania.

13 września 2023 r. RPO wystąpił do prezesa Jana Nowaka o informacje nt. postępowań prowadzonych w związku z wydanymi przez NSA wyrokami z 15 czerwca 2021 r. (III OSK 2600/21) i z 25 sierpnia 2020 r.

2 października 2023 r. UODO ponownie podkreślił, że Urząd stosuje się do przepisów ustawy o IPN, które wyłączają większość obszarów działalności IPN spod  RODO, z wyjątkiem Bazy Materiału Genetycznego. W razie uchylenia postanowień o odmowie wszczęcia postępowania przez sądy administracyjne prowadzone są działania zmierzające do merytorycznego rozstrzygnięcia spraw. Od maja 2018 r. rozpatrzono 18 skarg na działalność IPN. W 12 przypadkach odmówiono wszczęcia postępowania, w pozostałych je prowadzono.

RPO prosi prezesa Mirosława Wróblewskiego o ponowną ocenę przedstawionego stanowiska UODO w świetle orzecznictwa NSA. Zwraca się też o przybliżenie aktualnej praktyki rozpatrywania skarg w zakresie przetwarzania danych osobowych przez IPN.

VII.521.6.2014