Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W ciągu kilku lat na całkowicie ubezwłasnowolnionego obywatela nakładano mandaty karne. Jego opiekun prawny zgłosił to do Biura Pełnomocnika Terenowego Rzecznika Praw Obywatelskich we Wrocławiu
• Biuro wystąpiło do właściwego sądu o rozważenie uchylenia mandatów z urzędu
• W styczniu 2025 r. sąd uchylił mandaty - nie tylko te wskazane przez RPO, ale i ujawnione w czasie późniejszym

Do Biura Pełnomocnika Terenowego RPO we Wrocławiu wpłynęło pismo opiekuna prawnego ukaranego (a zarazem jego kuzyna) w sprawie nałożenia od 2021 do 2024 r. kilku mandatów karnych. 

Ubezwłasnowolnienie obywatela nastąpiło na mocy postanowienia sądu z 2021 r. Choruje on psychicznie, nie ma zdolności rozpoznawania swych czynów, jest uzależniony. Charakterystyka i istota choroby ukaranego,  zasady współżycia społecznego, jak również zasady szeroko rozumianej sprawiedliwości społecznej przemawiają za rozważeniem możliwości uchylenia mandatów karnych z urzędu.

W tej sprawie RPO z przyczyn formalnych nie mógł jednak ani wnieść kasacji, ani podjąć żadnych innych skutecznych działań procesowych, mogących doprowadzić do uchylenia mandatów karnych. W celu poszanowania zasad słuszności i sprawiedliwości społecznej konieczne było znalezienie innego rozwiązania prawnego.

W ocenie Rzecznika rozwiązaniem takim mogło być rozważenie uchylenia z urzędu przez sąd prawomocnych mandatów karnych na podstawie art. 101 § 1 k.p.s.o.w.  Zgodnie z nim, prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń.

Ukarany jest całkowicie ubezwłasnowolniony, zgodnie zaś z art. 17 k.w. "Nie popełnia wykroczenia, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem".

Sąd Rejonowy w styczniu 2025 r. uchylił mandaty - nie tylko te wskazane przez RPO, ale i ujawnione w czasie późniejszym. Poinformował o tym opiekun prawny ukaranego, który przyszedł do Biura PT RPO we Wrocławiu, dziękując za działania w jego sprawie.

BPW.7024.2.2024