Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Całkowicie ubezwłasnowolniony, chorujący psychicznie mężczyzna został ukarany przez policję stuzłotowym mandatem za brak maseczki w miejscu publicznym
• Tymczasem prawo mówi, że nie popełnia wykroczenia osoba, która z powodu takiej choroby nie jest w stanie rozpoznać znaczenia swego czynu lub kierować swoim postępowaniem
• Po interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich Sąd Rejonowy uchylił mandat z urzędu

Do Biura RPO wpłynęło pismo obywatelki w sprawie nałożenia w marcu 2021 r. na jej całkowicie ubezwłasnowolnionego syna mandatu karnego za brak maseczki w miejscu publicznym (wykroczenie z art. 116 k.w.).

Ukarany jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym i z widoczną niepełnosprawnością. Ma trudności z wypowiadaniem się; żyje w swoim świecie.

Skarżąca o ukaraniu dowiedziała się z informacji Urzędu Skarbowego (jest emerytką). Wskazała,  że mieszka z synem niedaleko posterunku, wobec czego całą sprawę można było wyjaśnić.

Rzecznik z przyczyn formalnych nie mógł ani wnieść kasacji, ani podjąć innych skutecznych działań w celu uchylenia tego mandatu. Konieczne było zatem znalezienie innego rozwiązania prawnego, np. uchylenia go z urzędu przez sąd, na podstawie art. 101 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Za rozważeniem takiej możliwości przemawiają zasady współżycia społecznego i szeroko rozumianej sprawiedliwości społecznej – argumentował RPO w piśmie do sądu. 

Zgodnie z art. 101 K.p.s.w. prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art 15–17 Kodeksu wykroczeń.

Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu.

Według  art. 17 k.w., nie popełnia zaś wykroczenia, kto - z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych - nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. 

Sąd Rejonowy uwzględnił propozycję RPO i uchylił mandat.

II.519.1283.2021