Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił opinię do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej - Funduszu Sprawiedliwości (A530)
• Marcin Wiącek ponownie wskazuje, że to rozporządzenie MS wprowadza rozróżnienia w przyznawaniu indywidualnego wsparcia ze względu na czas, w którym przestępstwo popełniono lub nastąpił jego skutek 
• A podstawą wprowadzenia kryterium czasowego, różnicującego sytuację podmiotów podobnych, powinna być ustawa

Rzecznik już dwukrotnie (5 stycznia 2022 r. i 22 marca 2024 r.) pisał do MS, że uzasadnione zastrzeżenia pod kątem zasady równości (art. 32 Konstytucji RP) może budzić § 12 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia MS z 13 września 2017 r. w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej - Funduszu Sprawiedliwości, czyli  Ogłoszenie o konkursie ofert, może zawierać dodatkowo: informację o okresie, w którym zostało popełnione przestępstwo lub wystąpił jego skutek, które mogą być podstawą do udzielenia pomocy z Funduszu Sprawiedliwości. 

W obu wystąpieniach wskazano, że wychodząc z założenia, iż „ogłoszenie o konkursie ofert" nie jest żadnym z wymienionych w art. 87 ust. 1 i 2 Konstytucji RP źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Wobec tego wątpliwości może nasuwać wprowadzenie na jego podstawie „niestałego", dyspozytywnego i niczym nie warunkowanego kryterium temporalnego dla rozróżnienia sytuacji podmiotów podobnych.

Cechą relewantną dla udzielenia pomocy zgodnie z celami Funduszu Sprawiedliwości jest niewątpliwie sam fakt bycia ofiarą przestępstwa, a data nabycia takiego statusu, po właściwym uzasadnieniu jej przyjęcia, mogłaby być jedynie stałym i istotnym kryterium różnicującym ujętym w przepisie rangi ustawowej. Samo różnicowanie podmiotów prawa jest dopuszczalne na gruncie zasady równości, jeżeli służy realizacji zasady sprawiedliwości społecznej.

O ile choćby w świetle zdolności finansowych Funduszu Sprawiedliwości przyjęcie kryterium czasowego różnicowania sytuacji podmiotów podobnych jawi się możliwym do uzasadnienia, to przekazanie kompetencji do dokonywania takich rozróżnień - bez wyraźnej podstawy ustawowej  - „autorowi ogłoszenia o konkursie ofert" nie wydaje się spełniać standardów demokratycznego państwa prawnego.

Autor ogłoszenia, a zatem Dysponent Funduszu Sprawiedliwości, nie może zostać uznany za prawodawcę (pomimo pełnienia tej funkcji przez Ministra Sprawiedliwości), albowiem ogłoszenie nie jest aktem prawa, a jedynie techniczną realizacją przepisu zawartego w akcie prawnym rangi podustawowej oraz wyrazem aktualnej woli autora ogłoszenia.

W korespondencji z MS Rzecznik wskazywał, że Kodeks karny wykonawczy nie daje upoważnienia do regulowania w ogłoszeniu tak ważnej kwestii, jaką jest zróżnicowanie sytuacji podmiotów podobnych na podstawie kryterium czasowego. Jego wprowadzenie nie jest jednym z elementów określania „trybu przeprowadzania konkursu ofert, kryteriów oceny oferty", które  na mocy art. 43 § 19 pkt 3 k.k.w pozostają w gestii Ministra, jako Dysponenta Funduszu.

W wystąpieniach RPO podkreślał również brak podstaw do kwestionowania samej dopuszczalności wprowadzenia rozróżnień ze względu na czas, w którym przestępstwo popełniono lub jego skutek nastąpił. Niemniej jednak nie powinno to następować na poziomie ogłoszenia o konkursie ofert przygotowanego na podstawie rozporządzenia, którego treść nie została oparta na upoważnieniu ustawowym. Jak się wydaje, zawarcie takiej klauzuli nie jest możliwe w treści rozporządzenia, gdyż delegacja ustawowa nie zakreśla takiego uprawnienia. 

Tym samym wprowadzenie temporalnego kryterium różnicującego sytuację podmiotów podobnych powinno mieć miejsce w ustawie. Fundusz Sprawiedliwości powołano mocą  ustawy i nakierowany jest na udzielanie pomocy przez Państwo z jego środków, a ponadto przyznaje jednostkom konkretne prawa definiowane przeznaczeniem środków.

Dotychczas nie zmienił się art. 43 § 19  K.k.w., będący ustawową podstawą wydania rozporządzenia. Tymczasem w przesłanym do zaopiniowania projekcie rozporządzenia brak jest propozycji zmian § 12 ust. 3 pkt 1, co uzasadnia skierowanie postulatu wykreślenia tej jednostki redakcyjnej z rozporządzenia. RPO prosi min. Adama Bodnara o stanowisko.

II.510.947.2024