Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wprowadzenie przedmiotu edukacja zdrowotna realizuje nakaz konstytucyjny zobowiązujący władze publiczne do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom
• Pożądane byłoby objęcie tym nauczaniem jak największej liczby uczniów - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich
• Dlatego pyta MEN o działania w celu  objęcia tym przedmiotem jak największej liczby uczniów i czy są planowane inne działania zmierzające do upowszechniania w szkołach wiedzy dotyczącej zdrowia psychicznego

W piśmie do minister edukacji Barbary Nowackiej Marcin Wiącek informuje, że tematem obrad Komisji Ekspertów RPO ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego 3 marca 2025 r. była depresja jako ważne zjawisko społeczne. W dyskusji silnie wybrzmiał pogląd wskazujący na pilną konieczność działań prewencyjnych, zwłaszcza wobec młodych osób.

Eksperci zajmujący się psychoterapią alarmują, że zaburzenia psychiczne są zaskakująco powszechne. Od 1997 do 2009 r. niemal dwukrotnie wzrosła liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych. Dane świadczą o coraz trudniejszej sytuacji dzieci, młodzieży. Alarmujące informacje dotyczące psychospołecznego funkcjonowania młodych osób nakazują podjęcie kompleksowych działań prewencyjnych w celu wychwycenie niepokojących lub niebezpiecznych dla dziecka sytuacji.

6 marca 2025 r. Pani Minister podpisała projekty rozporządzeń ws. podstawy programowej przedmiotów: edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna, które mają być nauczane od 1 września 2025 r. Analizując nową podstawę programową edukacja zdrowotnej, można dostrzec szczególnie ważne treści dot. szeroko rozumianej psychoedukacji wobec młodych. Wątki uzależnienia, przemocy rówieśniczej, przemocy seksualnej, zaburzeń nastroju, rozwoju psychicznego, a także niepełnosprawności i neuroróżnorodności to tematy, które aktualnie nie znajdują się w żadnym z przedmiotów, do których młodzież ma łatwy, profesjonalny i równy dostęp. 

Podobne zagadnienia poruszane są przez nauczycieli na zajęciach wychowawczych lub też na lekcjach wychowania do życia w rodzinie, na które uczęszcza jednak tylko część uczniów. Nie było dotychczas propozycji lekcji, które odnosiłyby się wprost do funkcjonowania emocjonalnego człowieka, a także wskazywałyby na elementy uczące młodego człowieka o działaniach, jakie powinien podjąć, doświadczając sytuacji kryzysowej lub też obserwując ją u rówieśników.

Preambuła do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego głosi: „Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa”. Należy to odczytywać w związku z art. 68 ust. 3 Konstytucji RP: „Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom”. Zdrowie, w tym zdrowie psychiczne małoletnich, powinno być uznawane za kluczowy element działania państwa. Pojawienie się przedmiotu edukacja zdrowotna należy uznać za inicjatywę realizującą ten nakaz konstytucyjny.

Nauczanie tego przedmiotu ma być dobrowolne. Decyzja ta mieści się w sferze swobody regulacyjnej organów władzy publicznej odpowiedzialnych za system edukacji, choć – z uwagi na opisaną sytuację dzieci i młodzieży - pożądane byłoby objęcie tym nauczaniem jak największej liczby uczniów.

ZRPO prosi zatem Panią Minister o odpowiedź na pytania:

• W jaki sposób Ministerstwo Edukacji Narodowej działać będzie w celu objęcia tym przedmiotem jak największej liczby uczniów?
• Czy planowane są inne działania zmierzające do upowszechniania w szkołach wiedzy dotyczącej zdrowia psychicznego?
• Czy w ramach działań systemowych planowane jest podjęcie działań lub akcji edukacyjnych dotyczących funkcjonowania psychospołecznego dzieci i młodzieży dedykowanych rodzicom (opiekunom prawnym)?

V.7016.5.2025