Biuletyn Informacji Publicznej RPO

12 grudnia 2025 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, z udziałem Marcina Wiącka, odbyło się spotkanie pn. „Edukacja – dobre praktyki na wymagające czasy”. 

System edukacji niezmiennie boryka się z szeregiem problemów, w tym m.in. z brakami kadrowymi, niedostatecznym finansowaniem, zmianami demograficznymi, nowymi technologiami, trudnościami adaptacyjnymi w często zmieniającej się rzeczywistości szkolnej czy brakiem należytego wsparcia psychologicznego dla uczniów i nauczycieli. Nie dystansując się i czując ciężar tych wyzwań, podczas grudniowego spotkania w Biurze RPO rozmawialiśmy o tym, co w edukacji się udaje – często za sprawą ludzi z pasją, którzy mimo trudnych warunków, starają się nieść pozytywną zmianę.

Celem spotkania był przegląd i zebranie dobrych praktyk w zakresie edukacji, zarówno tej realizowanej w murach szkoły, jak i poza nią, poprzez różne formy zaangażowania społecznego dzieci i młodzieży. Do dyskusji zaprosiliśmy nauczycieli, przedstawicieli samorządów oraz instytucji i organizacji na co dzień pracujących z dziećmi i młodzieżą.

W dyskusji wzięli udział:

•    Agnieszka Gołębiowska, Kierownik Zespołu Edukacji i Partycypacji w UNICEF Polska, Warszawa
•    Aleksandra Daszkowska-Kamińska, Dyrektorka Bednarskiej Szkoły Realnej, Warszawa
•    Przemysław Fabjański, Dyrektor Uniwersyteckiego I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego, Chorzów 
•    Małgorzata Kaleta, Wicedyrektor Zespołu Szkół Poligraficzno-Medialnych im. Zenona Klemensiewicza, Kraków
•    Jolanta Kałuża, Dyrektor Zespołu Szkół Prywatnych w Katowicach
•    Agnieszka Nowaczyk, kurator sądowy, Szamotuły 
•    Magdalena Wojciechowska, Szkoła Podstawowa nr 2, Szamotuły  
•    Krzysztof Kot
•    Marzena Czekaj-Szafranowicz, Dyrektor Zakładu Poprawczego w Gdańsku-Oliwie
•    Michał Nowak, Dyrektor Okręgowego Ośrodka Wychowawczego w Poznaniu
•    Wojciech Mroczkowski, Prezes Zarządu Wielkopolskiego Stowarzyszenia Kuratorów Sądowych, Okręgowy Ośrodek Wychowawczy w Poznaniu
•    Arkadiusz Czech, Burmistrz Miasta Tarnowskie Góry
•    Ewa Kulisz, Urząd Miasta Tarnowskie Góry, wolontariat
•    Joanna Wajda, Wiceprezeska Fundacji Dom Pokoju, Wrocław 
•    Jakub Kiersnowski, Prezes Zarządu Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie 
•    Antonina Michałowska, Zastępca Dyrektora Warszawskiej Szkoły Ukraińskiej
•    Barbara Kuzub-Samosiuk, Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury Czeremcha
•    Adam Chmura, radca prawny, Warszawa
•    Sylwia Grochowska, Dzieci z Dworca Brześć; program Pomagajka SAN
•    Malika Abdoulvakhabova, babcia-Czeczenka, aktywistka na rzecz praw uchodźców, Warszawa  
•    Monika Bajka, Prezes Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i Młodzieży, DOM ANIOŁÓW STRÓŻÓW, Katowice 
•    komisarz Rafał Rutkowski, radca w Zespole ds. Edukacji na rzecz bezpieczeństwa Gabinetu Komendanta Głównego Policji

Spotkanie otworzył Andrzej Stefański, Główny koordynator ds. społecznych, dziękując uczestnikom, którzy przybyli do Biura RPO z różnych części Polski, za gotowość podzielenia się swoim doświadczeniem i wypracowanymi, nierzadko na przestrzeni wielu lat, dobrymi praktykami.

RPO Marcin Wiącek podkreślił gotowość Biura RPO do reagowania na sytuacje ograniczania praw i wolności jednostki, w tym prawa do edukacji. Zwrócił szczególną uwagę na zmieniający się profil młodzieży, która po ukończeniu kształcenia w szkołach powszechnych podejmuje edukację w uczelniach wyższych.  

Anna Białek, dyrektorka Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego oraz Anna Tomkiewicz, naczelnik Wydziału Podstawowych Praw Społecznych i Ekonomicznych w tymże Zespole, rozpoczęły dyskusję od zarysowania problemów, z jakimi zwracają się do Rzecznika obywatele, a także wskazania na przykłady pozytywnych zmian, związanych m.in. ze wzrostem świadomości wśród młodzieży co do przysługujących im praw czy też planami szerszego uwzględnienia w podstawie programowej treści antydyskryminacyjnych, równościowych i antyprzemocowych.

Uczestnicy spotkania wskazywali na konieczność oddania dzieciom i młodzieży głosu w sprawach, które ich dotyczą, np. w ramach samorządowych rad młodzieży, a także paneli czy „wieców” młodzieżowych, wzmacniających sprawczość młodzieży w ramach struktur szkolnych i poza nimi. W tym kontekście podkreślono również rolę odpowiedzialnych dorosłych, którzy winni być świadomi, że upodmiotowienie młodych nie może odbyć się bez zaufania im i oddania przestrzeni do działania.

Zwrócono także uwagę na konieczność otwartości na indywidualne zdolności młodego człowieka, a także potrzebę elastycznego podejścia do jego zmieniających się w trakcie edukacji potrzeb.  

Uczestnicy wskazywali, że szkoła powinna sprzyjać budowaniu bezpiecznej przestrzeni dla ucznia, także tego z doświadczeniem wojny i migracji czy ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Zwracano uwagę na potrzebę uważności i czujności wśród dorosłych, pozwalającej na szybkie reagowanie na trudności i problemy, z jakimi mierzy się młody człowiek.

Podczas dyskusji wskazywano także na konieczność większego skomunikowania instytucji edukacji, pogłębiania współpracy między uczniem, rodzicem i nauczycielem, a także budowania systemu opartego na profilaktyce. 

Uczestnicy, sygnalizując wskazane potrzeby, zaprezentowali inicjatywy wychodzące im naprzeciw, jakie sami podejmują. Spotkanie było też okazją do wymiany kontaktów i nawiązania współpracy między uczestnikami.