Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Cudzoziemcy ubiegający się o nabycie obywatelstwa polskiego w trybie wniosku do wojewody o uznanie za obywatela polskiego skarzą się na przewlekłość takich postępowań
• Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje u Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

Do RPO wpływają wnioski cudzoziemców starających się nabyć obywatelstwo polskie w trybie wniosku do wojewody o uznanie za obywatela polskiego. Najczęstszym problemem jest wydłużające się oczekiwania na decyzję (nawet do kilkunastu miesięcy).

W Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim w 2023 r. były 4272 takie wnioski, a w 2024 r. - ponad 6360. Postępowania te prowadzi zaledwie tam czterech urzędników. W urzędach wojewódzkich należałoby utworzyć więcej etatów w wydziałach ds. spraw cudzoziemców.

W Informacji NIK o wynikach kontroli "Obsługa obywateli polskich i cudzoziemców w jednostkach administracji publicznej", przeprowadzonej w latach 2021–2023 w pięciu wybranych urzędach wojewódzkich, sformułowano negatywną ocenę sposobu prowadzenia spraw. Główną przyczyną nieprawidłowości było niedostateczne zatrudnienie i duża rotacja kadrowa.

Bezczynność lub przewlekłość postępowania administracyjnego jest niezgodna z prawem, co potwierdzają postanowienia MSWiA wydawane wskutek ponagleń. Postępowania te nie są objęte art. 100c i art. 100d ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy, wstrzymującą bieg terminów legalizacji pobytu. A przekraczanie terminów ustawowych przez wojewodów może powodować nakładanie przez sądy administracyjne grzywien lub sum pieniężnych na rzecz skarżącego, a nawet zasądzeniem odszkodowania.

Decyzja o uznaniu za obywatela polskiego ma wpływ na dalsze życie i status pobytowy coraz liczniejszej grupy wnioskodawców. Osoby te identyfikują się z narodem polskim, deklarują gotowość trwałego związania się z Polską. Postępowania z ich udziałem powinny być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów władzy publicznej, zgodnie z art. 8 § 1 K.p.a. - a nie w sposób mogący sprawiać wrażenie lekceważenia praw stron przez organy administracji, co bywa podnoszone we wnioskach do RPO.

RPO Marcin Wiącek pyta zatem min. Marcina Kierwińskiego, czy dostrzega systemowy problem i czy trwają prace dla zwiększenia liczby etatów. Zwraca się o dane statystyczne za 2024 r. i pierwsze półrocze 2025 r. z poszczególnych urzędów wojewódzkich ze wskazaniem:

• liczby złożonych przez cudzoziemców wniosków o uznanie za obywatela polskiego,
• średniego czasu trwania postępowań w przedmiocie uznania za obywatela polskiego,
• liczby spraw przypadających na każdego pracownika prowadzącego postępowanie w tej sprawie.

Prosi także o informacje ws. liczby ponagleń do MSWiA w tych sprawach z lat 2024–2025 oraz postanowień stwierdzających bezczynność lub przewlekłość organu.

XI.541.119.2025