Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zasadne wydaje się dogłębne przeanalizowanie sytuacji budżetowej Rzecznika Praw Obywatelskich z punktu widzenia zasady skuteczności jego działania – napisało Ministerstwo Spraw Zagranicznych do Ministerstwa Finansów
• Skuteczne działanie RPO ma istotne znaczenie z punktu widzenia zapobiegania naruszeniom Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a zatem i dla zmniejszania liczby kierowanych przeciwko Polsce skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
• W ogólnym rozrachunku niewątpliwie przyczynia się to do zmniejszania zobowiązań budżetowych państwa związanych z wypłacaniem odszkodowań zasądzanych przez Trybunał - podkreślono 

W piśmie, udostępnionym do wiadomości RPO, podsekretarz stanu w MSZ Henryka Mościcka-Dendys napisała do podsekretarz stanu w MF Hanny Majszczyk, że zgodnie z decyzją Komitetu Ministrów Rady Europy, Komitet Zarządzający Praw Człowieka (CDDH) prowadzi obecnie przegląd stanu wdrażania przez państwa członkowskie standardów Rady Europy dotyczących instytucji rzeczników praw obywatelskich.

Standardy te zawierają w szczególności instrumenty Rady Europy, jak:

• Zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy do państw członkowskich nr CM/Rec(2019)6 w sprawie rozwoju instytucji Ombudsmana,
• Zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy do państw członkowskich nr CM/Rec(2021)1 ws. rozwoju i wzmocnienia skutecznych, pluralistycznych i niezależnych krajowych instytucji praw człowieka,
• Zasady Weneckie w sprawie ochrony i promowania instytucji Ombudsmana, przyjęte przez Komisję Wenecką.

W ramach tego procesu państwa członkowskie zobowiązane są przedstawić Radzie Europy odpowiedzi na szereg pytań dotyczących realizacji tych  standardów. 

Jedną z głównych kwestii, której dotyczy aktualnie prowadzony przegląd, jest problematyka zapewnienia rzecznikom praw obywatelskich bezpiecznego i sprzyjającego otoczenia w celu umożliwienia rzeczywiście skutecznego wykonywania ich funkcji. Zgodnie ze standardami określonymi w dokumentach Rady Europy obejmuje to wymóg zapewnienia przez państwa odpowiednich zasobów budżetowych i kadrowych.

Jak wskazano w pkt. 21 Zasad Weneckich, "instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich powinna dysponować wystarczającymi i niezależnymi środkami budżetowymi. Prawo powinno stanowić, że środki budżetowe przeznaczone dla instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich muszą być adekwatne do potrzeb zapewnienia pełnego, niezależnego i skutecznego wykonywania jej obowiązków i funkcji. Należy konsultować się z rzecznikiem praw obywatelskich i prosić go o przedstawienie projektu budżetu na nadchodzący rok budżetowy".
 
W tym kontekście MSZ przypomniało, że w 2023 r. Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI), organ monitoringowy Rady Europy, przyjęła szósty raport na temat Polski. W pkt. 5 raportu ECRI wyraziła zaniepokojenie „zarzutami wysuwanymi przez różnych niezależnych rozmówców, z którymi się spotkała podczas swojej wizyty, że budżet [Rzecznika Praw Obywatelskich] i inne instrumenty były wykorzystywane jako środek nacisku politycznego”. 

W tym kontekście ECRI zwróciła uwagę władz "na paragrafy 3 i 28 swojego Zalecenia nr 2, zgodnie z którymi organy ds. równości powinny posiadać niezależność zarówno de iure, jak i de facto, która nie może być narażana na ryzyko przez arbitralne lub nieproporcjonalne ograniczenia ich budżetu lub inną ingerencję polityczną".

W kolejnej rundzie monitoringowej ECRI wobec Polski niezbędne będzie przedstawienie informacji na temat działań podjętych przez władze w odpowiedzi na szósty raport.

- Mając na uwadze zarówno trwający obecnie przegląd prowadzony przez Komitet Zarządzający Praw Człowieka, jak też potrzebę wzmocnienia wizerunku Polski jako państwa zaangażowanego na rzecz ochrony praw człowieka przed zbliżającą się kolejną rundę monitoringową Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji wobec Polski, zasadne wydaje się dogłębne przeanalizowanie sytuacji budżetowej Rzecznika Praw Obywatelskich z punktu widzenia zasady skuteczności jego działania, a także umocnienie ram proceduralnych dotyczących kształtowania jego budżetu w oparciu o zasadę dialogu i uczestnictwa oraz inne standardy Rady Europy” – napisała Henryka Mościcka-Dendys.

- Niezależnie od powyższego, w opinii Ministerstwa Spraw Zagranicznych, skuteczne działanie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich ma istotne znaczenie z punktu widzenia zapobiegania naruszeniom Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a zatem i dla zmniejszania liczby kierowanych przeciwko Polsce skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W ogólnym rozrachunku niewątpliwie przyczynia się do zmniejszania zobowiązań budżetowych państwa związanych z wypłacaniem odszkodowań zasądzanych przez Trybunał – dodała podsekretarz stanu w MSZ 

DPT.733.9.2025