Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Na ustawodawcy ciąży obowiązek wprowadzenia regulacji zapewniających osobom niepełnosprawnym przynajmniej minimalny, a zarazem efektywny poziom pomocy władz publicznych w zdobywaniu uprawnień do kierowania pojazdami – stwierdził Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zdawania egzaminu na prawo jazdy przez osoby z niepełnosprawnościami (obowiązek dostarczenia przez osobę niepełnosprawną pojazdu przystosowanego do rodzaju schorzenia na potrzeby przeprowadzenia praktycznej części egzaminu).

W wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 53 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 54 ust. 5 pkt 1 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami w zakresie, w jakim nie przewiduje udzielenia przez władze publiczne efektywnej pomocy osobie niepełnosprawnej wymagającej przystosowania pojazdu do rodzaju schorzenia w zapewnieniu pojazdu na potrzeby praktycznej części egzaminu państwowego na prawo jazdy kategorii B:

• jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 konstytucji;
• jest niezgodny z art. 69 konstytucji oraz art. 20 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Problem nierównego traktowania osób z niepełnosprawnością, ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii B wyłonił się ze skarg nadsyłanych do Rzecznika Praw Obywatelskich. 

Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego zostały zwolnione z obowiązku zapewnienia pojazdu przystosowanego do egzaminowania osób z niepełnosprawnością. To one zostały zobowiązane do dostarczenia pojazdu na państwowy egzamin praktyczny.

Należy podkreślić, że osoba z niepełnosprawnoscią odbywa kurs nauki jazdy korzystając z pojazdu ośrodka szkolenia kierowców, podmiotu prywatnego, który jest zobowiązany posiadać pojazdy przystosowane do rodzaju niepełnosprawności, jeżeli szkoli osoby z niepełnosprawnoscią.

Zaskarżona regulacja narusza konstytucyjną zasadę równości oraz niedyskryminacji osób z niepełnosprawnoscią, jest także sprzeczna z zasadą sprawiedliwości społecznej oraz nakazem tworzenia przez ustawodawcę takich przepisów, które zapewniają efektywne wsparcie osób z niepełnosprawnością w różnych dziedzinach życia społecznego.

Ustawa o kierujących pojazdami, nakładając na osoby z niepełnosprawnoscią obowiązek zapewnienia pojazdu na egzamin, narusza ponadto przepisy Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, przede wszystkim prawo do mobliności. Przepisy regulujące zasady egzaminowania na kierowców osób z niepełnosprawnością ograniczają prawo tych osób do samodzielnego prowadzenia życia i swobodnego przemieszczania się. Stawiają osoby z niepełnosprawnością w gorszej pozycji na rynku pracy, utrudniając możliwość stałego polepszania warunków życia tych osób oraz ich rodzin.

Problem był przedmiotem wystąpień Rzecznika z dnia 19 grudnia 2011 r., 21 marca i 20 lipca 2012 r. kierowanych do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. W odpowiedzi Minister zwrócił się do Krajowego Stowarzyszenia Dyrektorów WORD i Przemysłowego Instytutu Motoryzacji o opinie w sprawie możliwości zapewnienia przez WORD-y pojazdów przystosowanych dla osób niepełnosprawnych. Do dziś Minister nie zajął jednak merytorycznego stanowiska. W tej sytuacji złożenie przez Rzecznika wniosku o stwierdzenie niekonstytucyjności kwestionowanych regulacji stało się jedyną możliwością obrony praw i wolności obywatelskich.