Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od 2016 r. prokuratury umorzyły 30 postępowań o przestępstwa seksualne wobec małoletnich, w których wskazywanym sprawcą była osoba duchowna – poinformowała RPO Prokuratura Krajowa
• Takie zakończenie 16 spraw, głównie z powodu przedawnienia karalności, Prokuratura Krajowa uznała za zasadne
• Umorzenia innych postępowań oceniono bądź jako przedwczesne, bądź jako nietrafne, np. z powodu zebrania niekompletnego materiału dowodowego
• Z informacji prokuratury wynika, że w sprawach przedstawionych w filmie „Tylko nie mów nikomu" skazano tylko jednego księdza - Pawła K. Resztę spraw umorzono

W maju 2019 r. w internecie ukazał się film pt. „Tylko nie mów nikomu” autorstwa Marka i Tomasza Sekielskich. Film zawierał nieznane wcześniej przypadki molestowania seksualnego dzieci przez duchownych (głównie sprzed wielu lat).  Głos zabrały w nim m.in. dorosłe dziś ofiary, których dzisiejszą konfrontację z prześladowcami zarejestrowano ukrytą kamerą.

Rzecznik Praw Obywatelskich z własnej inicjatywy podjął sprawę reakcji organów ścigania na informacje z filmu. Adam Bodnar z uznaniem przyjął informację o powołaniu przez Prokuratora Generalnego zespołu prokuratorów w celu przeanalizowania zdarzeń przedstawionych w filmie.

Poprosił Prokuratora Krajowego o informacje o działaniach zespołu. Ponadto pytał, czy przedmiotem jego zainteresowania jest kwestia odpowiedzialności karnej osób nadzorujących pracę poszczególnych księży, które - mając wiarygodną informację o możliwości popełnienia przestępstw seksualnych wobec dzieci - zaniechały poinformowania o tym organów ścigania.  Za takie niezawiadomienie może grozić kara do 3 lat pozbawienia wolności.

RPO dostał odpowiedź, że prokuratorzy przeprowadzili szczegółową analizę filmu, pozwalającą na ustalenie postępowań karnych, których zakres - w odniesieniu do części osób wskazywanych jako sprawcy - obejmował zdarzenia z filmu. Z informacji tej wynika, że skazany był tylko jeden ksiądz, o którym była mowa w filmie - Paweł K. Resztę spraw umorzono.

Jednocześnie podjęto decyzję o analizie umorzonych postępowań przygotowawczych ws. przestępstw seksualnych osób duchownych wobec małoletnich od 2016 r.

Odpowiedź prokuratury ws. umorzonych postępowań

Jak napisał do RPO 17 stycznia 2020 r. zastępca Prokuratora Generalnego Krzysztof Sierak, w Departamencie Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej zakończono badanie umorzonych postępowań przygotowawczych o czyny z art. 197 § 3 pkt 2, 197 § 4 oraz 200 § 1 Kodeksu karnego, popełnione od początku 2016 r., w których wskazywanym sprawcą miała być osoba duchowna. Dokonano też weryfikacji przedstawionych przez poszczególne prokuratury regionalne stanowisk z oceną decyzji w poszczególnych sprawach.

Z nadesłanej puli 30 spraw karnych decyzje o umorzeniu postępowania przygotowawczego podjęte zostały w 29 sprawach. Jedna sprawa zakończyła się decyzją o odmowie wszczęcia postępowania.

W 13 sprawach za podstawę umorzenia postępowania karnego przyjęto przepis art. 17 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego (brak znamion czynu zabronionego), w 12 sprawach - art. 17 § 1 pkt 1 Kpk (niepopełnienie czynu lub brak danych dostatecznie uzasadniających jego podejrzenie). 2 sprawy umorzono wobec stwierdzenia, że nastąpiło przedawnienie karalności (art. 17 § 1 pkt 6 Kpk).

Przedawnienie karalności było także przyczyną decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Ponadto jedno postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 5 Kpk (śmierć podejrzewanego). W innej ze spraw stwierdzono brak znamion czynu ściganego z oskarżenia publicznego i brak interesu społecznego w kontynuowaniu ścigania z urzędu czynu prywatnoskargowego.

Przeprowadzone badanie aktowe pozwoliło na stwierdzenie, że w 16 sprawach wydane decyzje (o umorzeniu postępowania i jedno postanowienie o odmowie wszczęcia) były słuszne.

W pozostałych sprawach decyzje o umorzeniu uznano za przedwczesne lub nietrafne z uwagi na niewyczerpanie inicjatywy dowodowej oraz niekompletny materiał dowodowy. Ponadto zajęto stanowisko o potrzebie ich weryfikacji po wykonaniu dodatkowych czynności pozwalających na podjęcie decyzji w przedmiocie podjęcia na nowo umorzonego śledztwa.

W jednej z analizowanych spraw umorzone śledztwo przed przekazaniem akt do Prokuratury Krajowej zostało podjęte na nowo i w dacie badania było w toku.

W jednej sprawie niezasadnie wszczęte zostało śledztwo - mimo jednoznacznego ustalenia przy pierwszej czynności tzw. negatywnej przesłanki procesowej, czyli przedawnienia. Natomiast w innej sprawie niezasadnie umorzono postępowanie przed wszczęciem, co jednak nie wystarczyło do podjęcia prawidłowej decyzji w przedmiocie jego umorzenia.

W jednostkowych przypadkach wytknięto m.in.:

• nierozważenie w toku śledztwa konieczności wystąpienia do właściwego sądu o ustanowienie kuratora do reprezentowania małoletnich pokrzywdzonych w postępowaniu, choć z uwagi na bliskie relacje rodziców dziecka z księdzem, alkoholizm ojca, czy brak krytycyzmu ze strony rodziców małoletnich co do nagannego zachowania księdza, potrzeba taka niewątpliwie zaistniała;
• wadliwe pouczenie świadków (rodziców małoletniej pokrzywdzonej) o treści art. 182 i 183 Kpk (możliwość odmowy zeznań) w sytuacji ewidentnego braku podstaw ku temu, co skutkowało nieuzasadnioną odmową składania zeznań w postępowaniu karnym;
• nieuzasadnioną zwłokę w skierowaniu do sądu wniosku o przesłuchanie, w trybie art. 185a § 1 Kpk (przez sąd i z udziałem psychologa) małoletnich pokrzywdzonych, co mogło rzutować na treść i wartość dowodową zeznań lub też zwłokę w przesłuchaniu małoletniej pokrzywdzonej i niewystąpienie do sądu o jej przesłuchanie w trybie art. 185a Kpk - a przesłuchanie jej przez funkcjonariusza policji i bez udziału psychologa.

W każdej z analizowanych spraw z Prokuratury Krajowej skierowano stanowiska odnoszące się do prawidłowości przeprowadzonego postępowania przygotowawczego i zasadności podjętej decyzji. Opracowano także kompleksowe wnioski i uwagi, które przekazano wszystkim Prokuraturom Regionalnym w celu przedstawienia ich podległym prokuratorom i omówienia na szkoleniach.

Objęte badaniem sprawy zostały zainicjowane przede wszystkim zawiadomieniami o podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonymi przez rodziców małoletnich pokrzywdzonych, ich opiekunów lub pełnomocników. Zawiadomienia składali także dyrektorzy szkół, do których małoletni uczęszczali lub ich nauczyciele, kuratorzy sądowi, delegaci biskupa lub ich pełnomocnicy oraz inne osoby (m.in. dyrektor hotelu, kolega osoby pokrzywdzonej). W trzech przypadkach zawiadomienia o przestępstwie zostały złożone przez samych pokrzywdzonych.

Prok. Krzysztof Sierak podkreślił, że żądanie RPO nadesłania kopii sprawozdań z badań prawidłowości postępowań nie znajduje uzasadnienia. Są to bowiem dokumenty wewnętrznego wykorzystania i nie podlegają udostępnieniu.

Sprawy mogące się wiązać z wydarzeniami z filmu braci Sekielskich

Jeszcze w 2019 r. Prokuratura Krajowa przekazała RPO informację o  postępowaniach karnych, wiążących się lub mogących mieć znaczenie dla oceny zdarzeń i okoliczności ujawnionych w filmie „Tylko nie  mów nikomu”.

Badaniem aktowym objęte zostały następujące sprawy:

• Prokuratury Rejonowej w Brodnicy w sprawie doprowadzenia w 2002 r. w M.  małoletniego do poddania się innej czynności seksualnej, dokonanego przez ówczesnego proboszcza parafii. Sprawa zakończona 20 czerwca 2013 r odmową wszczęcia dochodzenia wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa Czyny przedawniły się przed 2018 r.
• Prokuratury Rejonowej w Kartuzach w sprawie nękania w internecie Andrzeja S.  27 grudnia 2018 r. wydano decyzję  o odmowie wszczęcia dochodzenia, wobec braku wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej.
• Prokuratury Rejonowej w Kartuzach w sprawie zniszczenia w G. drzwi, okna oraz elewacji budynku mieszkalnego i gospodarczego na szkodę Alfreda C. oraz stosowania wobec niego groźby bezprawnej. Postępowanie trwa.
• Prokuratury Rejonowej w Koninie w sprawie doprowadzenia przemocą, groźbą bezprawną bądź podstępem Pawła F. do poddania się innym czynnościom seksualnym od 2000 r. do 2002 r. na terenie sanktuarium w L. S. 2 września  a 2015 r. wydano o odmowie wszczęcia śledztwa, wobec braku znamion czynu zabronionego. Sąd Rejonowy w Koninie nie uwzględnił zażalenia pokrzywdzonego zażalenia i utrzymał decyzję w mocy. Analiza akt potwierdziła zasadność wydanej decyzji.
• Prokuratury Okręgowej w Łomży w sprawie obcowania z małoletnim od 2012 r. do 2015 r. w G. W.  Zarzuty popełnienia przestępstwa obcowania z małotelnim lub innej czynności seksualnej, przy nadużyciu zaufania lub udzieleniu w zamian korzyści majątkowej lub osobistej oraz rozpijania małoletniemu. przedstawiono Adamowi S. W 2019 r. postępowanie pozostawało w toku.
• Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia - Krzyki Zachód w sprawie zmuszania w 2012 r do określonego zachowania się Pawła K. groźbą bezprawną spowodowania wobec niego postępowania karnego w przypadku nieprzekazania określonej kwoty pieniężnej. W 2014 r. dochodzenie umorzono wobec braku dostatecznych danych uzasadniających podejrzenie czynu. Analiza akt potwierdziła. że decyzja o umorzeniu postępowania jest słuszna.
• Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia - Krzyki Zachód  w sprawie przeciwko Pawłowi K. podejrzanemu, że od 2014 do 2015 r. nękał Łukasza K.  telefonami i wiadomościami tekstowymi SMS,  wpływając jednocześnie na jego rolę procesową świadka w sprawie Sądu Okręgowego we Wrocławiu. 29 grudnia 2015 r. umorzono dochodzenie, uznając jego niecelowość ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo.
• Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście, która w czerwcu 2007 r. oskarżyła Pawła K. o próbę dokonania w 2005 r. innej czynności seksualnej z trzema małoletnimi (do czego nie doszło, gdyż zatrzymała go policja).  W październiku 2008 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia uniewinnił oskarżonego od tych czynów. Za posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich skazał go zaś na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu. Po apelacji obrony Sąd Okręgowy we Wrocławiu uniewinnił oskarżonego i od tego czynu - uznał, że w dacie jego popełnienia nie było to przestępstwem. Po kasacji prokuratury Sąd Najwyższy w 2009 r. uchylił ten wyrok. Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy we Wrocławiu utrzymał wyrok I instancji.
• Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we Wrocławiu, która w grudniu 2013 r. skierowała do Sądu Okręgowego we Wrocławiu akt oskarżenia przeciw Pawłowi K. o liczne przestępstwa seksualne wobec małoletnich. 13 stycznia 2015 r. sąd uznał go za winnego i skazał na 7 lat. Zakazał mu też  prowadzenia działalności wychowawczej z dziećmi i zobowiązał do podjęcia leczenia ambulatoryjnego sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej, popełnionych w następstwie zaburzenia preferencji seksualnych. W czerwcu 2015 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymał ten wyrok.

Problematyka odpowiedzialności karnej osób nadzorujących pracę poszczególnych księży nie była przedmiotem zainteresowania prokuratorów analizujących opisane postępowania. Kwestie te podlegają prawno-karnej ocenie w odrębnych postępowaniach, zawisłych w podległych jednostkach organizacyjnych prokuratury , do których wpływają stosowne zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa - dodano w informacji Prokuratury Krajowej.

II.519.548.2019