Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Trybunał Konstytucyjny w dniu 27 października 2015 r. wydał wyrok (w sprawie  ozn. sygn. K 5/14), w którym uznał, że przepisy procedury karnej, przez to, że nie gwarantują podejrzanemu (oskarżonemu) lub jego obrońcy prawa do wzięcia udziału w posiedzeniu sądu rozpatrującego zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego innego niż tymczasowe aresztowanie (np. dozoru Policji, zakazu opuszczania kraju, czy zawieszenia wykonania zawodu), a także zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego, naruszają konstytucyjne prawo do sądu oraz prawo do obrony. Rzecznik otrzymał pisemne uzasadnienie wskazanego wyroku.

Istotne dla praktyki są poglądy Trybunału Konstytucyjnego wypowiedziane w zakresie skutków wskazanego wyroku (pkt 6 uzasadnienia wyroku).

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że ze względu na zakresową formułę wyroku stwierdzającego niekonstytucyjność art. 464 § 2 w związku z art. 464 § 1 k.p.k. – wykonanie tego wyroku wymagać będzie interwencji ustawodawcy, który winien dokonać zmiany przepisów Kodeksu postępowania karnego w sposób, który zagwarantuje podejrzanemu (skarżącemu) lub jego obrońcy prawo do udziału w posiedzeniu sądu rozpoznającego zażalenia na postanowienie w przedmiocie nie izolacyjnego środka zapobiegawczego lub zabezpieczenia majątkowego.

Jednakże, jak zaznaczył Trybunał Konstytucyjny, do czasu zmiany przepisów przez ustawodawcę - sądy powinny - zgodnie z ogólną zasadą wykładni i stosowania prawa w sposób zapewniający urzeczywistnienie gwarancji konstytucyjnych — rozważyć zasadność podjęcia stosownych działań prowadzących do zapewnienia podejrzanemu (oskarżonemu) lub jego obrońcy realnej możliwości uczestniczenia w takim posiedzeniu.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w praktyce chodzić mogłoby zwłaszcza o odpowiednio wczesne informowanie o czasie i miejscu posiedzenia w takiej sprawie oraz o możliwości złożenia wniosku o dopuszczenie do uczestnictwa w posiedzeniu. Prawo do udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego pociąga bowiem za sobą m.in. obowiązek zawiadomienia przez sąd stron o czasie i miejscu posiedzenia.

W razie złożenia wniosku sądy mogłyby przyjąć z kolei taki sposób wykładni art. 464 § 2 k.p.k., który da podejrzanemu (skarżącemu) lub jego obrońcy możliwość udziału w posiedzeniu.