Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Podejmując ważne i drobne decyzje w naszym życiu kierujemy się głęboko zinternalizowanymi wartościami. Możemy być oddani równocześnie bardzo różnorodnym wartościom, takim jak wolność lub przywiązanie do tradycji. Możemy być bardziej lub mniej świadomi tego, które wartości są dla nas istotniejsze.
• Jak zmienić poglądy człowieka z liberalnych na konserwatywne? Bardzo łatwo: wystarczy wzbudzić w ludziach strach - aktywacja wartości “konserwatywnych” (setki eksperymentów psychologicznych)

Ta rozmowa dotyczyła świadomego budowania przekazu w oparciu o wartości, które mogą z jednej strony wzmacniać lub osłabiać zarówno w nadawcy, jak i w odbiorcy daną grupę wartości, np. związaną z równym traktowaniem lub z bezpieczeństwem.

Wiedza odnosząca się do tego rodzaju komunikacji bazuje na analizach wyników World Values Survey, która prowadzona jest od 1981 r. w około 90 państwach na świecie i ukazuje wartości, przeważające w poszczególnych społeczeństwach. Pokazuje również, że na przestrzeni lat i w wyniku różnych doświadczeń wartości, którymi kieruje się dana grupa, zmieniają się.

Komunikacja jest jednym z narzędzi tej zmiany.

Ma ona kluczowe znaczenie w budowaniu kultury opartej na równym traktowaniu, ale też budowaniu kultury dialogu w ogóle. Temat wydaje się istotny zarówno dla osób pracujących w mediach, dla osób występujących publicznie, jak i dla „zwykłego człowieka”, który czasem rozmawia ze swoim sąsiadem wyznającym zupełnie inne poglądy.

Mówiły o tym gościom Kongresu Katarzyna Gardapkhadze z ODIHR – Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE i Anna Chabiera z Zespołu ds. Równego Traktowania BRPO

Jak wyznawane wartości wpływają na komunikację?

Chabiera: Wartości uzewnętrzniają się w relacji z innymi. Poprzez język. Słowa. Obrazy. Gesty. Mają one wpływ na wartości budzone, kształtowane w odbiorcy tego przekazu.

Jak jeszcze wartości kształtuje język w odbiorcy? Jaka może być siła tego przekazu?

Katarzyna Gardapkhadze –Po pierwsze – zrozumienie, które ma fundamentalne znaczenie; nie tylko dla tego, co chcemy przekazać, ale także, kim jest nasz odbiorca,  i co się z nim stanie, i jaka wobec tego będzie percepcja naszego przekazu. 

Po drugie: człowiek podejmuje przeważającą większość decyzji na podstawie emocji, a następnie używa racjonalnego myślenia, żeby te decyzje uzasadnić. 

Po trzecie: emocje kształtowane przez doświadczenia i środowisko są filtrem informacji, które do nas docierają. Tworzą ramy wartości i zrozumiałe koncepcje świata wokół nas.

Przykład: doświadczenie brutalności policji -> policja = zagrożenie; doświadczenie pomocy policji w trudnej sytuacji -> policja = bezpieczeństwo 

Po czwarte: różne komunikaty aktywują różne ramy poznawcze. Przykład: w monokulturowym społeczeństwie nie ma gotowych ram związanych z uchodźcami; komunikat negatywny („kryzys” czy „fala” uchodźców) generuje negatywne emocje; a komunikat pozytywny (solidarność z ludźmi w potrzebie) -> emocje pozytywne; współczucie, odpowiedzialność 

Jak zatem unikać manipulacji?

Autentyczność przekazu (komunikujemy te wartości, w które sami głęboko wierzymy, indywidualnie i jako organizacja)

Przekaz oparty na prawdzie (autentyczne, nie przesadzone dane, potwierdzone rezultaty)

Szacunek dla odbiorcy (podobnie jak ja, mój odbiorca ma pewne ramy wartości, które mu/jej porządkują świat; mogę się z nie zgadzać z tymi ramami, ale nie deprecjonować/zdehumanizować człowieka) 

Zasada:  Nigdy nie używaj języka strony manipulującej (na przykład aby mu zaprzeczyć). Jej język narzuca bowiem jej ramę.