Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Płatności bezpośrednie, jako instrument, którego zasadniczym celem jest wsparcie dochodów rolników, nie powinny służyć regulowaniu innych kwestii, takich jak np. stosunki własnościowe – poinformował minister rolnictwa i rozwoju wsi Krzysztof Jurgiel w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika w sprawie osób bezprawnie użytkujących grunty.

RPO skierował wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazując, że obowiązujące przepisy nie zobowiązują Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do kontroli, czy ubiegający się o dopłaty rolnik jest uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej na danym gruncie. Sprawa została wszczęta na podstawie skargi kobiety, która wskazała, że od gruntu stanowiącego jej własność pobierane są dopłaty przez posiadaczy w złej wierze. ARiMR nie może jej udostępnić danych dotyczących podmiotów pobierających dopłaty z uwagi na przepisy o ochronie danych osobowych.

W wystąpieniu Rzecznik podkreślił, że ma świadomość tego, iż celem przyznawania płatności bezpośrednich jest wspieranie działalności rolniczej i dlatego ich przyznanie jest na gruncie obowiązujących przepisów uzależnione od faktycznego użytkowania gruntów rolnych, a nie od prawa własności do tych gruntów. Zwrócił jednak uwagę, że problem pobierania dopłat przez osoby posiadające grunt w złej wierze ma istotne znaczenie społeczne. Świadczą o tym m.in. doniesienia medialne dotyczące wyłudzeń dopłat i skargi indywidualnych rolników wpływające do Biura RPO. Wskazał ponadto, że problem ten został dostrzeżony również przez ustawodawcę, który ustawą z dnia 9 marca 2016 r. wprowadził obowiązek wykazania tytułu prawnego przez rolników wnioskujących o przyznanie dopłat do działki rolnej wchodzącej w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Rozwiązanie to może być jednak w ocenie Rzecznika niewystarczające, gdyż nie uwzględnia sytuacji wnioskowania o dopłaty przez podmioty bezprawnie użytkujące grunty stanowiące przedmiot własności prywatnej. Zdaniem RPO ochrona posiadania zagwarantowana na podstawie przepisów kodeksu cywilnego jest niewystarczająca z uwagi na specyfikę naruszeń własności związanych z wyłudzaniem dopłat.

W udzielonej odpowiedzi minister Krzysztof Juregiel poinformował, że ze względu na częste przypadki nieuregulowanego stanu prawnego ziemi rolnej będącej w obrocie prawnym, przyjęcie mechanizmu weryfikującego tytuł prawny do użytkowania gruntu nie jest możliwe. Zdaniem ministra płatności bezpośrednie, jako instrument, którego zasadniczym celem jest wsparcie dochodów rolników nie powinny służyć regulowaniu innych kwestii, takich jak np. stosunki własnościowe. Cywilnoprawna droga ochrony własności jest więc w opinii Ministerstwa wystarczająca. Minister podkreślił, że o przyznaniu płatności bezpośrednich decyduje faktyczne uprawianie gruntów, a nie prawo własności.