Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dwa małżeństwa pomagające uchodźcom zostały wyróżnione Nagrodą RPO im. Pawła Włodkowica 
• Maria i Wojciech Radwańscy są głównymi twórcami i koordynatorami Punktu Interwencji Kryzysowej przy granicy Polski i Białorusi w gminie Gródek
• Mirosława i Zbigniew Warzecha prowadzony przez siebie klub fitness w Chrzanowa w przekształcili w dom, gdzie schronienie znaleźli uchodźcy wojenni z Ukrainy
•  - To uhonorowanie solidarnej postawy wobec uchodźców całego polskiego społeczeństwa - mówił Marcin Wiącek podczas uroczystości 3 marca 2023 r. w Warszawie

Wśród gości znaleźli się członkowie kapituły Nagrody: rzeczniczka praw obywatelskich I kadencji prof. dr hab. Ewa Łętowska oraz uprzedni laureaci Nagrody prof. dr hab. Adam Strzembosz, Danuta Przywara oraz Irena Dawid-Olczyk.

Laureaci 

Kapituła Nagrody wyróżniła dwa małżeństwa pomagające uchodźcom, jako symbol solidarnej postawy całego polskiego społeczeństwa wobec uchodźców.

Maria i Wojciech Radwańscy – działając z ramienia Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, są nieprzerwanie od października 2021 r. głównymi twórcami i koordynatorami Punktu Interwencji Kryzysowej (PIK) przy granicy Polski i Białorusi w gminie Gródek w powiecie białostockim. Placówka udziela pomocy humanitarnej migrantom i uchodźcom przekraczającym granicę. Państwo Radwańscy m.in. znaleźli miejsce, przeszkolili wolontariuszy oraz zorganizowali wyposażenie bazy.

Mirosława i Zbigniew Warzecha - w marcu 2022 r. podjęli decyzję – w porozumieniu z Fundacją im. Brata Alberta – o przekształceniu prowadzonego przez nich w Chrzanowie klubu fitness w dom, w którym schronienie mogły znaleźć osoby przybywające z Ukrainy po agresji Rosji w lutym 2022 r. Mimo trudności (m.in. powódź zniszczyła kilka świeżo wyremontowanych pomieszczeń) zapewnili uchodźcom schronienie, ciepłą i serdeczną atmosferę oraz całościową pomoc i wsparcie. Dom zapewnił schronienie ponad kilkudziesięciu osobom.

Laudacja RPO

Doroczna Nagroda Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica ma już swoją piękną tradycję. Kapituła przyznała ją w tym roku po raz 17. Ale chyba po raz pierwszy towarzyszy temu wydarzeniu tak wiele niezwykłych i symbolicznych okoliczności. 

Pozwólcie więc Państwo, że w moim wystąpieniu wskażę najważniejsze z nich, jak również zaproszę Państwa do kontynuowania tej debaty, którą rozpoczęliśmy w pierwszej części dzisiejszego spotkania, podczas konferencji naukowej. Wszak 35-letnia historia instytucji Rzecznika, i coroczne wyróżnianie bohaterów walki o ochronę praw człowieka, to jest jedna i ta sama opowieść.

Dlaczego nagroda im. Pawła Włodkowica za 2022 rok ma tak szczególny, symboliczny charakter? Otóż Kapituła Nagrody wyróżniła dwie rodziny: Państwa Mirosławę i Zbigniewa Warzecha z Chrzanowa oraz Państwa Marię i Wojciecha Radwańskich z Warszawy. Są to małżeństwa pomagające uchodźcom. Pierwsze – osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie, drugie – osobom przekraczającym w dramatycznych okolicznościach granicę z Białorusią. Nagrodę otrzymują więc konkretne osoby, rodziny, ale traktujemy ją jednocześnie jako wyraz uhonorowania solidarnej postawy wobec uchodźców całego polskiego społeczeństwa. Tych wszystkich ludzi, instytucji i organizacji, które zaangażowały się w niesienie pomocy osobom poszukującym w naszym kraju schronienia przed wojną, przed prześladowaniami bądź biedą zagrażającą egzystencji. Im wszystkim mówimy dzisiaj: jesteście naszymi bohaterami, naszą dumą, dziękujemy! 

Przede wszystkim jednak chciałem pogratulować wspaniałym laureatom Nagrody. 

Państwo Mirosława i Zbigniew Warzecha w marcu ubiegłego roku podjęli decyzję o przekształceniu prowadzonego przez nich w centrum Chrzanowa klubu fitness w dom, w którym schronienie mogły znaleźć osoby uciekające do naszego kraju przed wojną w Ukrainie, szukające dachu nad głową. Mimo trudności – między innymi powódź zniszczyła kilka świeżo wyremontowanych pomieszczeń – zapewnili uchodźcom schronienie. Stworzyli też ciepłą i serdeczną atmosferę oraz zorganizowali kompleksową pomoc i wsparcie. Działali cały czas w porozumieniu z Fundacją im. Brata Alberta, której przy tej okazji również chciałem serdecznie podziękować. 

Państwo Maria i Wojciech Radwańscy są nieprzerwanie od października 2021 r. głównymi twórcami i koordynatorami Punktu Interwencji Kryzysowej przy granicy Polski i Białorusi, w miejscowości Dzierniakowo w powiecie białostockim. Placówka udziela pomocy humanitarnej ludziom przekraczającym granicę. Państwo Radwańscy znaleźli miejsce, przeszkolili wolontariuszy, zorganizowali wyposażenie bazy, ustalili zasady współdziałania z lokalnymi władzami i służbami, a także z innymi organizacjami działającymi w tym rejonie. Nie są sami, reprezentują Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie, dlatego również temu środowisku chcę przekazać serdeczne wyrazy wdzięczności za aktywność, wrażliwość i wspaniałą pracę.

Szanowni Państwo, 
nagradzamy dzisiaj jednocześnie rodziny pomagające osobom przekraczającym granicę Polski z Ukrainą i granice Polski z Białorusią. Mimo, że – jak twierdzą niektórzy – mamy tu do czynienia z dwoma zupełnie różnymi sytuacjami, nasze stanowisko było i jest w tej sprawie jednoznaczne: godność i prawa człowieka są niepodzielne, przysługują wszystkim, bez względu na miejsce i okoliczności. Każdy człowiek, który z tych czy innych przyczyn znalazł się na terytorium Polski, korzysta z wolności i praw wyrażonych w Konstytucji i wiążących Polskę traktatach międzynarodowych. Każdy człowiek zasługuje na szacunek i właściwe traktowanie.

Oczywiście widzimy w przypadkach obu granic różnice – dotyczące choćby skali migracji, sposobów rozwiązywania granicznych problemów czy formy przyjęcia i traktowania cudzoziemców przez nasze państwo. W przypadku obywateli Ukrainy jesteśmy pod ogromnym wrażeniem zachowania społeczeństwa, milionów polskich obywateli, rodzin takich jak Państwo Warzecha. Ale również zachowania instytucji państwowych i samorządowych. Chcę to jasno powiedzieć: działania polskich władz publicznych zasługują w tym obszarze na wyrazy uznania. Jako Biuro RPO zgłaszamy oczywiście i w tym przypadku wiele problemów, to naturalne, ale spotykają się one w większości ze zrozumieniem i pozytywną reakcją ze strony urzędów państwowych. 

Zupełnie jednak inaczej jest w przypadku osób przekraczających granicę z Białorusią. Jako Rzecznik nie mam kompetencji do oceny polityki państwa w zakresie dotyczącym ochrony granicy. To domena parlamentu, odpowiednich resortów i służb. Natomiast obowiązkiem moim i moich współpracowników jest ochrona wolności i praw ludzi, którzy znaleźli się na terytorium naszego kraju. 

Ludziom tym przysługuje bezwzględna ochrona godności. Tymczasem standardy praw człowieka na tej granicy są często nieobecne, tak jakby był to fragment terytorium państwa, gdzie nie działa Konstytucja, prawo europejskie i międzynarodowe konwencje. Nie do przyjęcia w obecnej formie są tzw. pushbacki, zastrzeżenia budzi bezrefleksyjne umieszczanie migrantów, zwłaszcza dzieci, w ośrodkach zamkniętych. Dlatego dzisiaj chciałem skierować również słowa wdzięczności do wszystkich ludzi, którzy na co dzień pomagają migrantom – aktywistów, organizacji pozarządowych i mieszkańców obszarów nadgranicznych. Do takich ludzi, jak Państwo Radwańscy. To ich wielkie zaangażowanie i wrażliwe serca sprawiają, że udaje się ograniczyć skalę cierpienia i tragedii, a także – pragnę to podkreślić – ocalić wiele ludzkich istnień.

Szanowni Państwo,
przy okazji wręczenia Nagrody im. Pawła Włodkowica pozwolę sobie zwrócić uwagę na jeszcze jeden szczegół – moim zdaniem, ważny, wręcz symboliczny. Myślę, że Kapituła nie będzie miała mi za złe, jeśli zdradzę, że personalnie podczas obrad kandydatów do Nagrody zgłosili ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zaleski i Pan Profesor Adam Strzembosz. Obaj są laureatami poprzednich edycji nagród Włodkowica, obaj są osobami o ogromnym doświadczeniu i wielkim autorytecie, a jednocześnie osobami niejednokrotnie różniącymi się w ocenach. Połączyła ich jednak wspólna idea – tak jak i całą Kapitułę – która głosowała jednomyślnie, a mianowicie: szacunek dla godności człowieka i międzyludzka solidarność. 

Jestem obu Panom, oraz wszystkim członkom Kapituły, którzy uczestniczyli w posiedzeniu, niezwykle wdzięczny za tę postawę i ten wybór. Dla mnie jest to niezwykle budujący przykład realizacji wizji urzędu, którą deklarowałem od początku kadencji, jako instytucji, w której najważniejsze będą takie wartości, jak: godność, równość i dialog. Myślę, że w tegorocznej edycji Nagrody Włodkowica pięknie te trzy wartości zaistniały. 

Szanowni Państwo, 
Jak już wspomniałem, towarzyszy nam dzisiaj jeszcze jedna, również symboliczna okoliczność. Nagrodę wręczamy w czasie, kiedy instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce obchodzi 35-lecie swojego istnienia. Przez ten cały czas społeczeństwo silnie wspierało instytucję Rzecznika, broniło jej w trudnych chwilach, ufało jej, co widać choćby w tym, że od początku do dnia dzisiejszego każdego roku dziesiątki tysięcy obywateli zwraca się do nas ze swoimi sprawami.  Dzięki takiej postawie społeczeństwa umacniał się autorytet urzędu, a prawa człowieka mogły być w Polsce coraz lepiej chronione. Dlatego chciałbym, aby tegoroczna Nagroda im. Pawła Włodkowica była odczytana również jako wyraz naszej wdzięczności i szacunku za wspaniałą postawę i osiągnięcia polskiego społeczeństwa w całym 35-leciu. Dziękujemy obywatelom, że jesteście z nami. A ze swojej strony możemy zapewnić, że zawsze byliśmy, jesteśmy i będziemy dla obywateli.

Szanowni Państwo, 
raz jeszcze gratuluję laureatom Nagrody im. Pawła Włodkowica. Wasza postawa, to co zrobiliście dla innych, jest dla nas uosobieniem człowieczeństwa. Ratujecie ludzkie życie. Dzięki takim osobom, jak wy, możemy powiedzieć, że świat jest lepszy, mimo tragedii, jakie obserwujemy. Czujemy się zaszczyceni, że jesteście z nami, a my możemy waszą postawę docenić i uhonorować.

Podziękowania laureatów 

Odbierając nagrodę Maria i Wojciech Radwańscy zwrócili uwagę, że Rzecznik Praw Obywatelskich jest jedyną państwową instytucją, która występuje w obronie uchodźców przekraczających granicę polsko-białoruską, a także wspiera aktywistów.

Wyrazili wdzięczność przedstawicielom RPO za wizyty na granicy polsko-białoruskiej i podejmowane interwencje. Podziękowali Marcinowi Wiąckowi i Kapitule oraz prof. Adamowi Strzemboszowi, który zgłosił ich kandydaturę do Nagrody.

- Odbieramy ją jako wyróżnienie w imieniu całej grupy ludzi, która jest zaangażowana w niesienie pomocy humanitarnej na granicy polsko-białoruskiej – zaznaczyli i zaprosili na scenę kierownictwo KIK-u i aktywistów. Wszyscy oni trzymali duże nekrologi osób, które zmarły na granicy.

Zwrócili też uwagę na osoby, które mieszkają w strefie przygranicznej, i które od samego początku są zaangażowane w pomoc. Jednocześnie często pozostają w cieniu w obawie przed ostracyzmem lokalnej społeczności.

Przypomnieli, że kryzys na granicy nie skończył się wraz z powstaniem muru i cały czas trwa, a uchodźcy wciąż cierpią i umierają w lasach na Podlasiu. A mur tylko podnosi cenę drogi, którą przebywają. - Jak wysoka jest to cena, przypominają nam ciała osób, które wciąż są odnajdywane w lasach na Podlasiu – zwrócili uwagę. Dodali, że zamiast nagród woleliby, żeby każda osoba była traktowana w sposób humanitarny.

Nawiązując do patrona nagrody, Państwo Radwańscy podkreślili konieczność poszanowania wartości, które przyświecały Włodkowicowi. Wartości niezbywalnych, którymi musi się kierować Polska i świat w XXI wieku.

Wręczając nagrodę Państwu Warzecha, Marcin Wiącek podkreślał, że gdy nasz kraj stanął w obliczu dwóch kryzysów uchodźczych, społeczeństwo wykazało się empatią i podjęło działania ratujące życie ludziom. - Dlatego Kapituła zdecydowała uhonorować wasz wysiłek i waszą dobroć w ratowaniu ludzkiego życia. To ogromny zaszczyt, że możemy was wyróżnić tą nagrodą – dodał RPO.  

Zbigniew i Mirosława Warzecha dziękowali za docenienie ich starań. - Robimy swoje, nie podchodzimy do tego tak, że chodzi o wyróżnienia. Sytuacja wymaga, by tym ludziom pomagać. Wszyscy nasi podopieczni pochodzą ze wschodniej Ukrainy, gdzie toczy się wojna. Czekamy cierpliwie na koniec wojny. Liczymy, że wszyscy powrócą do swych domów, choć części z nich już nie ma. Chcielibyśmy też im pomagać w odbudowie po wojnie - mówił Pan Zbigniew. Pani Mirosława dziękowała Fundacji Brata Alberta, która ich wspiera. - Bez ich nie dalibyśmy rady – zapewniła.

O nagrodzie im. Pawła Włodkowica

Paweł Włodkowic (urodzony ok. 1370 r., zmarł w 1435 r.) - uczony, pisarz religijny i polityczny, obrońca interesów Polski w sporach z Krzyżakami. Był rektorem Akademii Krakowskiej w latach (1414-1415), potem prorektorem, a następnie osiadł jako proboszcz w Kłodawie. Brał udział w soborze w Konstancji (1414 - 1418), gdzie przedstawił „Tractatus de potestate papae et imperatoris respektu infidelium” (O władzy papieża i cesarza nad niewiernymi). Sprzeciwił się w nim chrystianizacji drogą wojen i przemocy oraz opowiedział się za prawem pogan do zachowania własnej tożsamości politycznej. Reprezentował Polskę przeciwko Krzyżakom na sądzie rozjemczym cesarza Zygmunta Luksemburskiego w 1420 r. we Wrocławiu oraz w 1421 r. na sądzie papieskim w Rzymie.