Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pani przyjęła mandat wystawiony z powodu posługiwania się prawem jazdy, które utraciło ważność (po ogłoszeniu stanu epidemii). Co można zrobić?

Odpowiedzi na przedstawione zagadnienie należy poszukiwać w regulacjach poniższych aktów prawnych (wg stanu na dzień 29.01.2021 r.):

• ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U.2020.1842 ze zm.).dalej jako „ustawa covidowa”,
• ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U.2020.729 ze zm.), dalej jako „kpsw”.

Przepisy ustawy covidowej wprowadziły regulacje, w wyniku których przedłużono ważność niektórych dokumentów z uwagi na epidemię koronawirusa. Do takich dokumentów należy m.in. prawo jazdy, świadectwo kierowcy czy uprawnienie do kierowania pojazdami. Zatem, zgodnie z art. 15 zzzw pkt 1 ustawy covidowej, w przypadku gdy ważność prawa jazdy upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ważność tych dokumentów, uprawnień i wpisu ulega przedłużeniu do dnia upływu 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który z nich zostanie odwołany później. Z uwagi na te regulacje, ukaranie mandatem za posiadanie prawa jazdy (po terminie jego ważności), którego termin ważności został jednak przedłużony przepisami specustawy, może budzić wątpliwości prawne.

Jeżeli jednak mandat został przyjęty i stał się on prawomocny, osoba ukarana może rozważyć skorzystanie z wniosku do sądu o uchylenie prawomocnego mandatu. Zgodnie z art. 101 kpsw, prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli:

• grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo
• grzywnę nałożono na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo
• gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15-17 Kodeksu wykroczeń (np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności lub niepoczytalność).

Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu.

Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu sądu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.

Warto zaznaczyć, że uchylając mandat karny nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.