Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

Czy w związku z brakiem maseczki w miejscu, w którym przepisy nakazują zakrywanie ust i nosa, można być ukaranym przez Sanepid

Zgodnie z art. 48a ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.2019.1239 t.j.), kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b tejże ustawy nakazów, zakazów lub ograniczeń podlega karze pieniężnej. Karę taką wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny. Decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Decyzję tę doręcza się niezwłocznie. Egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

O tym, czy sprawa trafi do Sanepidu, decyduje na ogół policja, która może poprzestać na ukaraniu obywatela mandatem. Zdarza się, że Policja kieruje wniosek do inspektora sanitarnego, który na jego podstawie wydaje decyzję administracyjną.

Należy pamiętać, że obywatel ma prawo odwoływać się od tej decyzji. Odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Według art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.2019.59 t.j.), w postępowaniu administracyjnym organami wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego są:

1. w stosunku do państwowego powiatowego i państwowego granicznego inspektora sanitarnego - państwowy wojewódzki inspektor sanitarny;
2. w stosunku do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego - Główny Inspektor Sanitarny.

Na stronie Biura RPO można zapoznać się z informatorem RPO dot. kar administracyjnych i mandatów. Przebieg postępowań administracyjnych mających na celu wymierzenie kary pieniężnej budzi poważne zastrzeżenia RPO, z którymi można się zapoznać pod linkiem:

https://www.rpo.gov.pl/pl/content/sprawa-rowerzysty-z-wadowic-rpo-przystapil-do-postepowania-10000-zl-kary-sanepid

25 maja Sanepid uchylił pierwsza zaskarżoną przez RPO karę: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/sanepid-uchylil-kary-10-tys-zł-dla-protestujacych-pod-sejmem-odwolanie-RPO-skuteczne

Pan dowiedział się od kadrowej, że musi w poniedziałek wracać do pracy, bo kadrowa przeczytała na stronie rządowej, że jednak dodatkowy zasiłek opiekuńczy z ustawy covidowej wlicza się w 60 dni opieki nad zdrowym dzieckiem. Czy to prawda?

Dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do limitu 60 dni zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, przyznawanego na tzw. ogólnych zasadach. Jednakże zmianie uległy przepisy, które ograniczyły krąg uprawnionych do uzyskania świadczenia do sytuacji konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19. (poz. 855) przewiduje od dnia 25 maja 2020 r. możliwość pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego do dnia 14 czerwca 2020 r. , ale należy zwrócić uwagę na treść art. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (poz. 374, 567, 568, 695 i 875), gdzie określono w jakiej sytuacji i komu ono przysługuje:

• W przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19 ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy przez okres nie dłuższy niż 14 dni.
• Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, albo dorosłą osobą niepełnosprawną również w przypadku otwarcia placówek, o których mowa w tych przepisach, w czasie trwania COVID-19 przez okres nie dłuższy niż 14 dni.

Podsumowując: - Od dnia 25 maja br. niektórym osobom, które wcześniej mogły otrzymać to świadczenie przysługiwać będzie tylko „zwykły” zasiłek opiekuńczy w wymiarze 60 dni w roku na sprawowanie opieki nad dzieckiem zdrowym do lat 8 oraz nad dzieckiem chorym do lat 14. Jeśli taka opieka sprawowana jest nad dzieckiem chorym powyżej 14 lat albo innym członkiem rodziny, taki zasiłek przysługuje przez 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie jest uwzględniany do limitu 60 dni przysługujących w roku kalendarzowym.

Pani planuje na 1 czerwca wyjazd wraz z dzieckiem do Niemiec do swego partnera. Pyta, czego może spodziewać się na granicy; czy może mieć jakieś trudności z wyjazdem z kraju?

Obecnie przedłużono kontrolę graniczną na granicy wewnętrznej z Niemcami, Litwą, Czechami i Słowacją o kolejne 30 dni tj. od dnia 14 maja do 12 czerwca 2020 roku. W związku z tym granicę będzie można przekroczyć tylko w wyznaczonych miejscach. Nadal będą prowadzone kontrole na granicy zewnętrznej, jak również w portach morskich oraz na lotniskach. Czy obowiązek kwarantanny będzie zniesiony, tego w obecnie nie wiadomo, dlatego należy na bieżąco śledzić informacje np. na stronach internetowych rządu. Zanim podejmiemy decyzje o powrocie warto sprawdzić bieżące procedury. Szczegółowe informacje na temat przekraczania granicy można znaleźć pod linkiem.

https://www.gov.pl/web/mswia/kontrola-na-granicy-przedluzona-do-12-czerwca-br

Pan jest pracownikiem transgranicznym (Niemcy). Podczas ostatniego pobytu w Polsce postanowił zabrać ze sobą do Niemiec żonę („żeby sobie pozwiedzała”). Kilka dni temu wjeżdżając do Polski wraz z żoną został objęty kwarantanną (z uwagi na obowiązek kwarantanny żony). Jest tym faktem zdziwiony; uważa, że nikt go o takiej sytuacji nie uprzedził.

Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, podczas przekraczania granicy państwowej co do zasady osoba przekraczająca granicę Rzeczpospolitej Polskiej obowiązana jest poddać się obowiązkowej kwarantannie. Informacje dotyczące obowiązku poddanie się kwarantannie przekazywane są przez Straż Graniczną podczas wjazdu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej a nie podczas jej opuszczania.

Pani, z perspektywy pracodawcy, pyta kiedy powinien się stawić do pracy pracownik, któremu skrócono kwarantannę ?

Pracownik powinien wrócić do pracy bezpośrednio po zakończeniu kwarantanny, oczywiście w sytuacji gdy nie wystąpiły podczas jej trwania objawy COVID-19. Faktu odbycia kwarantanny nie trzeba potwierdzać zaświadczeniem. Pracownik składa oświadczenie o odbyciu kwarantanny.

W przypadku decyzji o skróceniu kwarantanny, powrót pracownika do pracy następuje bezpośrednio po jej zakończeniu.

Pani dzwoniła w sprawie przepisów tarczy 3.0. Art. 15 zzzzzq został zmieniony, gorsze warunki dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny, jeśli chodzi o okres ochronny.

Przepisy kolejnych ustaw, określanych ogólnie mianem tzw. Tarczy Antykryzysowej wprowadziły rozwiązania, umożliwiające zastosowanie ograniczeń, które mogą spowodować mniej korzystne warunki dla pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędach obsługujących członków Rady Ministrów, urzędach obsługujących organy administracji rządowej w województwie, a także w jednostkach podległych i nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów, ministra kierującego działem administracji rządowej lub wojewodę (dalej jako „Podmioty Administracji Publicznej”).

Zgodnie tymi przepisami, w przypadku, gdy negatywne skutki gospodarcze COVID-19 spowodowują stan zagrożenia dla finansów publicznych państwa, w szczególności wyższy od zakładanego w ustawie budżetowej wzrost deficytu budżetu państwa lub państwowego długu publicznego, Rada Ministrów, na wniosek Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, zaopiniowany przez Szefa Służby Cywilnej, może, w drodze rozporządzenia, określić rodzaj stosowanych rozwiązań w zakresie ograniczenia kosztów wynagrodzeń osobowych w podmiotach administracji publicznej. Ograniczenia te powinny uwzględniać potrzeby budżetu państwa, a także konieczność zapewnienia prawidłowego realizowania zadań administracji rządowej.

We wspomnianym powyżej rozporządzeniu, Rada Ministrów może między innymi nałożyć obowiązek zmniejszenia zatrudnienia w podmiotach administracji publicznej. Wspomniany w pytaniu Interesantki art. 15 zzzzzq przewiduje, że realizacja tego obowiązku może nastąpić przez:

• rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy, w tym z pracownikiem posiadającym ustalone prawo do emerytury lub renty lub spełniającym warunki do przyznania emerytury;
• nie zawarcie z pracownikiem kolejnej umowy o pracę, w przypadku umowy zawartej na okres próbny, umowy zawartej na czas określony;
• obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika z jednoczesnym proporcjonalnym zmniejszeniem wynagrodzenia za pracę.

Do czasu wprowadzenia tzw. Tarczy Antykryzysowej 3.0. przepisy przewidywały, że do zmniejszenia zatrudnienia w ramach realizacji obowiązku, o którym mowa powyżej, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2018 r. poz. 1969).

Natomiast na podstawie art. 46 pkt 34 tzw. Tarczy Antykryzysowej 3.0., dodano dodatkowy ustęp 1a, zgodnie z którym, przy rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem, posiadającym ustalone prawo do emerytury lub renty, lub spełniającym warunki do przyznania emerytury, nie stosuje się art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 38 i 1452, dalej jako „ustawa o FUS”).

Wspomniany art. 29 ust. 1 ustawy o FUS stanowi, że ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:

• kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy;
• mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Podsumowując, zmiany wprowadzone przepisami tzw. Tarczy Antykryzysowej 3.0. powodują, iż przepis powyższy nie będzie miał zastosowania (do pracowników posiadających ustalone prawo do emerytury lub renty, lub spełniających warunki do przyznania emerytury) w przypadku realizacji obowiązku zmniejszenia zatrudnienia w podmiotach administracji publicznej, o ile Rada Ministrów wyda stosowne rozporządzenie przewidujące ten obowiązek.

Podstawa prawna: art. 15zzzzzo – 15zzzzzq ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 374, 567, 568, 695, 875).

Wystąpienie RPO dotyczące Tarczy 3.0.: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-i-tarcza-3-0-rpo-uwagi-dla-senatu

Pan 16 maja przekroczył granicę; podróżował z Norwegii, gdzie jest zatrudniony. Twierdzi, że to przyjazd w celach zawodowych. Został nałożony na niego obowiązek odbycia kwarantanny, z czym się nie zgadza. Zwracał się do sanepid-u o zwolnienie z obowiązku odbycia kwarantanny, jednak odpowiedź budzi jego wątpliwości. Domaga się podania podstawy prawnej podejmowanych wobec niego działań.

Od dnia 16 maja 2020 roku obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (poz. 878). Zgodnie z jego zapisami kwarantanny, po przekroczeniu granicy w ramach wykonywania czynności zawodowych, nie muszą odbywać, m.in.: osoby przekraczające granicę RP stanowiącą granicę wewnętrzną w celu wykonywania czynności zawodowych, służbowych lub zarobkowych w Polsce lub w państwie UE lub EOG.

Zgodnie z § 3 ww. rozporządzenia pkt. 3. obowiązku, o którym mowa w § 2 ust. 2 ( a więc poddania się kwarantannie ), nie stosuje się w przypadku przekroczenia granicy w ramach wykonywania czynności zawodowych, służbowych lub zarobkowych w Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) przez osoby wykonujące te czynności w tych państwach;

Mając na uwadze powyższe, osobą przekraczająca granicę RP wracająca z Norwegii w ramach wykonywania czynności zawodowych, służbowych lub zarobkowych jest zwolniona z obowiązku odbywania kwarantanny. W opisanym wyżej przypadku być może dokumenty, które powinny być przedstawione na granicy udawadniające wykonywanie czynności zawodowych przez osobę przekraczającą granicę nie były kompletne lub wystarczające do udowodnienia tych okoliczności, dlatego też został nałożony obowiązek odbycia kwarantanny.

Pan od 2 tygodni przebywa na kwarantannie. Mimo wielu rozmów i maili nie otrzymał dotychczas z sanepid-u pisemnego potwierdzenia o odbywaniu kwarantanny. Dokument ten musi przedstawić pracodawcy, który zapowiedział, że w przypadku jego braku w dniu jutrzejszym rozwiąże umowę o pracę.

Osobie zatrudnionej, lub innej osobie objętej ubezpieczeniem chorobowym, przebywającej na obowiązkowej kwarantannie przysługuje świadczenie chorobowe na podstawie art. 92 kodeksu pracy lub zasiłek chorobowy.

Jeśli obowiązkowa kwarantanna jest związana z przekroczeniem granicy, pracownik informuję pracodawcę o tym fakcie, a najpóźniej w ciągu 3 dni roboczych po zakończeniu kwarantanny składa pracodawcy oświadczenie o jej odbyciu. Wzór oświadczenia znajduje się na stronie zus.pl . W takim przypadku płatnik składek, który wypłaca zasiłki lub ZUS może wystąpić do właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w celu weryfikacji danych zawartych w oświadczeniu

W przypadku objęcia kwarantanną w związku z przekroczeniem granicy, decyzji organu inspekcji sanitarnej nie wydaje się. Mówi o tym § 4 ust. 1 zd. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemiologicznego.