Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Polska nadal nie ratyfikowała Międzynarodowej Konwencji Narodów Zjednoczonych z 20 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wszelkich osób przed wymuszonym zaginięciem
• Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie występuje w tej sprawie, tym razem do Ministra Sprawiedliwości 

Polska podpisała tę Konwencję 25 czerwca 2013 r., ale mimo upływu ponad dziewięciu lat nadal jej nie ratyfikowała. 6 września 2022 r. RPO napisał w tej sprawie do MSZ. Wskazał, że Konwencja dotychczas nie stała się częścią polskiego prawa, a rozszerza ona zakres ochrony praw człowieka.

W odpowiedzi z 10 października 2022 r. nie MSZ, ale Ministerstwo Sprawiedliwości, odpisało RPO, że polskie prawo jest zasadniczo zgodne z Konwencją; surowo penalizuje akty wymuszanych zaginięć oraz podżeganie lub pomocnictwo do nich. Dlatego resort nie prowadzi obecnie prac nad ratyfikacją Konwencji.

Dziękując za odpowiedź MS, Marcin Wiącek pisze do ministra Zbigniewa Ziobry, że nie może się zgodzić z tezą, iż ratyfikacja nie jest konieczna dla ochrony praw nią gwarantowanych ze względu na wystarczającą - jak głosi odpowiedź - rolę spełnianą przez polskie prawo.

RPO zgadza się zaś, że w pewnym stopniu przepisy polskie służą ochronie przed wymuszonymi zaginięciami. Jednak nie zmienia to faktu, że Komitet ds. wymuszonych zaginięć ONZ – wobec nieratyfikowania  przez Polskę Konwencji - nie może otrzymywać ani rozpatrywać skarg  od osób z Polski lub skarg na Polskę, twierdzących, że są ofiarami naruszeń przez państwo. Polska nie przedstawia też Komitetowi żadnych sprawozdań w zakresie objętym Konwencją.

Trzeba również odnotować stanowisko z literatury prawniczej: „Prawo polskie nie jest [...] całkowicie zgodne z Konwencją. Nie przewiduje możliwości unieważnienia przysposobienia (ze skutkiem ex tunc), a jedynie jego rozwiązanie (ze skutkiem ex nunc), a i to z wyłączeniem przysposobień nierozwiązywalnych. Nie przewiduje też prawnokarnej odpowiedzialności przełożonego" (P. Domagała, Międzynarodowa Konwencja ONZ w sprawie ochrony wszelkich osób przed wymuszonym zaginięciem. Perspektywa polska, Warszawa 2017, s. 452).

Ponadto z odpowiedzi nie wynika, czy MS zleciło przygotowanie szczegółowej analizy dotyczącej Konwencji i jej relacji z przepisami polskiego prawa. Jeżeli tak, to RPO prosi o jej nadesłanie, a jeśli nie – to zwraca się o stanowisko wobec powyższych uwag, zwłaszcza co do relacji między Konwencją a polskimi przepisami.

VII.501.102.2022