Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- W świadomości sędziów nastąpiła rewolucja. Jesteśmy obywatelami i obywatele nam zaufali. Widzimy potrzebę zmian, także w nas samych. Rutyna i łże traktowanie obywateli szkodzi bardziej, niż wszystkie programy telewizyjne. Trudny czas przed nami, wykorzystajmy przemyślenia tu przedstawione – powiedziała na zakończenie konferencji sędzia Irena Kamińska, prezeska Stowarzyszenia Sędziów Themis. - Prawdziwą rewolucją będzie, jeśli sędziowie naprawdę zaczną spłacać dług wobec obywateli z tych 281 miast w całym kraju – doprecyzował RPO Adam Bodnar. 

Prawie 200 osób - prawnicy, sędziowie, adwokaci, naukowcy, studenci - wzięło udział w konferencji naukowej „Wymiar sprawiedliwości. Ewolucja czy rewolucja?" organizowanej przez Stowarzyszenie Sędziów Themis oraz Rzecznika Praw Obywatelskich  na Uniwersytecie Warszawskim.

Prof. Małgorzata Gersdorf, pierwsza prezes Sądu Najwyższego, która objęła patronatem konferencję, podkreśliła, że lipcowe zgromadzenia w obronie sądownictwa świadczą o tym, że znajdujemy się w momencie przełomowym, a scenariusze dalszych wydarzeń nie muszą być pozytywne. Dlatego to dobrze – mówiła - że środowisko prawnicze widzi potrzebę debaty. Aula uniwersytecka jest doskonałym do tego miejscem. Środowisko sędziowskie aprobuje bowiem konieczność zmian. Jednak diagnoza sytuacji, jaką zdają się dawać politycy, jest fałszywa.

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar przypomniał otwierając spotkanie, że warszawska konferencja jest jedną z pierwszych debat po lipcowych protestach społecznych przeciw zmianom, jakie większosć sejmowa chciała wprowadzić w sądach. Niewątpliwie – mówił - skoncentruje się ona wokół projektów, które przygotowuje Prezydent. Naszej uwadze nie powinno ujść jednak, że zmienione prawo o ustroju sądów powszechnych już weszło w życie. Musimy też mieć na uwadze debatę, jaka w sprawie polskiego sądownictwa toczy się w Unii Europejskiej – kwestii kontroli praworządności poświęcona będzie wielka konferencja międzynarodowa, która w następnym tygodniu odbędzie się także na UW.

Ludzie, którzy protestowali w lipcu, opowiedzieli się za ideą niezależności sądów – mówił dalej Adam Bodnar. - Z tego wynika kilka zadań dla nas – i część już podjęły organizacje pozarządowe.

1. Musimy pilnie przyglądać temu, jakie decyzje personalne podejmuje w sądach Minister Sprawiedliwości. Kto jest odwoływany ze stanowiska prezesa, kto powoływany.
2. Musimy też rozmawiać o koniecznych zmianach –  wobec planowanych zmian instytucjonalnych, mogą się one wydawać drobne (kognicja czyli zakres spraw, które trafiają do sądów, mediacje jako alternatywny sposób rozwiązywania sporów, sprawa biegłych, sprawa doręczania przesyłek sadowych, sprawy nieletnich…) – ale to one właśnie są fundamentalne dla działania sądów.
3. Sędziowie muszą zacząć spłacać kredyt zaufania, jakie dali im ludzie. Każdy sędzia powinien zastanowić się, co mógłby poprawić  w swojej pracy (także w kontaktach ze stronami). Organizacje pozarządowe przez lata wypracowywali różne raporty i propozycje. Pora zacząć je wykorzystywać.

W konferencji wzięli udział m.in. wybitni naukowcy, przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości oraz młodzi adepci nauk prawnych. Rozważali następujące kwestie.:

• Czy szybkie i poważne zmiany dotyczące wymiaru sprawiedliwości mogą być zagrożeniem dla praw obywatelskich?
• Czy gwałtowne zmiany systemu prawa wpłynęły lub mogą wpłynąć na życie obywateli w nieprzewidywalny sposób?
• Jakie rozwiązania prawne są gwarantem sprawiedliwego procesu? W jaki sposób powinny być przeprowadzane zmiany dotyczące sądownictwa? 

Uczestnicy konferencji mogli obejrzeć materiały filmowe poświęcone sądownictwu, przygotowane przez Inicjatywę „Wolne Sądy”.

Wydarzenie organizowane było we współpracy z:

• Kołem Naukowym Prawa Konstytucyjnego „Legislator” WPiA UW
• Inicjatywą „Wolne Sądy”

Program konferencji

10.00 - 10.20  -  Otwarcie konferencji

• Prof. Małgorzata Gersdorf, Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego
• Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich
• Irena Kamińska, sędzia NSA, Prezes Stowarzyszenia Sędziów THEMIS 

Panel I. Sądownictwo przełomu 1989 roku

Moderator: sędzia Anna Korwin-Piotrowska.

10.20 - 10.40 – prof. Andrzej Friszke, Instytut Studiów Politycznych PAN – „Przy okrągłym stole. O Polskę - demokratyczne państwo prawa”

10.40 - 11.00 – prof. Karol Modzelewski – „Państwo policyjne a prawo do sądu”

11.00  - 11.30 – Dyskusja

Panel II. Wolne sądy - wolni ludzie

Moderator:  Waldemar Żurek, Sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie, członek Krajowej Rady Sądownictwa

11.30  -  11.45  - adw. Mikołaj Pietrzak, Dziekan ORA w Warszawie – „Prawo do rzetelnego procesu karnego”

11.45  -  12.00  - dr Michał Mistygacz, Prokuratura Rejonowa Warszawa-Śródmieście, Instytut Nauk Politycznych UW - „Wpływ pozycji ustrojowej i procesowej prokuratora na rzetelność procesu karnego w Polsce”  

12.00  -  12.15   adw. Paulina Kieszkowska-Knapik, Inicjatywa „Wolne Sądy” – „Niezależność sądów jako gwarant ochrony praw i wolności jednostki”

12.15  -  12.30 – dr Jakub Dąbrowski, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie „(Kontr) rewolucja u bram – problem wolności sztuki po 2015 r.”                

12.30 -  13.00 -  Dyskusja

- Czy pamiętacie Państwo-sędziowie, że odczytanie wyroku w sprawie refundowania leku dla ciężko chorego dziecka, to najdłuższe 3 minuty w życiu rodzica. Dlaczego nie wyjaśniacie od razu, czy dziecko ma prawo do leczenia, czy nie? Dlaczego wyrok poprzedza „preambuła” o tym, czy sąd administracyjny się NIE zajmuje?

Dlaczego w pisemnych uzasadnieniach wyroków nie odwołujecie się do wartości wyższych – powołujecie się natomiast na skomplikowane kwestie prawnicze.

Potrzebujemy jasnych zdań, cytatów – inaczej nie wytłumaczymy ludziom tego, po co są sądy - mówiła adw. Paulina Kieszkowska-Knapik.

Panel III. Sprawiedliwość obywatelska

Moderator: Maria Ejchart-Dubois, Inicjatywa „Wolne Sądy”, prezeska Zarządu Stowarzyszenia im. Prof. Zbigniewa Hołdy

14.00 - 14.15  - Prof. Marcin Matczak, WPiA UW –  „Najwyższa niesprawiedliwość - formalizm sędziowski a wrażliwość sędziego”

14.15 - 14.30 – Maciej Czajka, sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie – „Obywatele – sędziami”.

14.30 - 14.45 – Maciej Kurowski, członek Koła Naukowego „Legislator”, student Wydziału Prawa i Administracji UW  – „Sposób powoływania sędziów a ich niezawisłość"

14.45 - 15.00 – Piotr Cykowski, Akcja Demokracja – „Łańcuch światła – jakich sądów chcemy?”

15.00 - 15.45 – Dyskusja

15.45 – 16.00 – Podsumowanie konferencji:

• Irena Kamińska, Prezes Stowarzyszenia Sędziów THEMIS
• Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich