Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Doniesienia medialne w sprawie okoliczności śmierci 27-letniego mężczyzny, który w czasie policyjnej interwencji w dniu 22 maja 2024 r. w Inowrocławiu miał być przez funkcjonariuszy m.in. wielokrotnie rażony paralizatorem, budzą głęboki niepokój z perspektywy prewencji tortur i nieludzkiego traktowania.

„Nie ma i nigdy nie będzie zgody na brutalne i nieuzasadnione działania policjantów, polegające na przekraczaniu uprawnień czy nieuzasadnionym stosowaniu środków przymusu bezpośredniego” – od takiej deklaracji rozpoczyna się komunikat wydany przez Komendę Wojewódzką Policji w Bydgoszczy, informujący m.in. o wydaleniu ze służby funkcjonariuszy prowadzących tę interwencję. Tak czytelne stanowisko Policji Krajowy Mechanizm przyjmuje z uznaniem. Świadczy ono o zrozumieniu, że wzmocnienie ochrony osób pozbawionych wolności i pełne przestrzeganie w stosunku do nich praw człowieka jest naszym wspólnym zadaniem i wspólną odpowiedzialnością. Istnieje konieczność wnikliwego zbadania opisywanej sprawy, także w kontekście gwarancji antytorturowych. Zapewnienie kujawsko-pomorskiej Policji o pełnej współpracy z Prokuraturą Okręgową w Bydgoszczy jest cenne, gdyż taka współpraca jest warunkiem niezbędnego i rzetelnego postępowania karnego.

Niezbędna jest także ciągła budowa odpowiedniej kultury policyjnej. Należy propagować odpowiednie zachowania funkcjonariuszy Policji, zachęcać ich do przeciwdziałania niewłaściwym zachowaniom ich współpracowników oraz zbierać właściwymi kanałami informacje o przypadkach złego traktowania, jednocześnie chroniąc sygnalistów. Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom (CPT) w raporcie z wizyty w Polsce w 2013 r. nie pozostawił w tych kwestiach wątpliwości: „Musi być jasne dla wszystkich, że odpowiedzialność za niewłaściwe traktowanie ponoszą nie tylko faktyczni sprawcy, lecz wszyscy, którzy wiedzieli lub powinni byli wiedzieć, że takie traktowanie ma miejsce i, mimo to, nie podjęli żadnych kroków w celu zapobieżenia takiemu traktowaniu lub powiadomienia o nim”.

Niestety, Komitet w raportach dotyczących Polski systematycznie stwierdza znaczną liczbę przypadków fizycznego niewłaściwego traktowania osób zatrzymanych przez Policję. W ostatnim raporcie z 2022 r. Komitet wezwał polskie władze, by „rygorystycznie prowadzić działania na rzecz zwalczania złego traktowania przez Policję”. Dodał też, że „funkcjonariusze muszą być przeszkoleni w zakresie zapobiegania i minimalizowania przemocy w trakcie zatrzymania. W przypadkach, w których użycie siły staje się konieczne, muszą oni być w stanie zastosować profesjonalne techniki, które w jak największym stopniu zmniejszą ryzyko wyrządzenia krzywdy osobom, które mają być zatrzymane”.

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur wydaje niniejsze oświadczenie, by przypomnieć, że zgodnie z Protokołem fakultatywnym do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur i innego okrutnego, nieludzkiego traktowania albo karania (OPCAT) skuteczne zapobieganie torturom oraz pozostałym postaciom złego traktowania wymaga edukacji i połączenia szeregu środków legislacyjnych, administracyjnych, sądowych i innych; wymaga całościowego, długoterminowego i interdyscyplinarnego podejścia; wymaga wreszcie dialogu międzyinstytucjonalnego i transparencji. Niedostatek takich działań powoduje dalszy wzrost ryzyka niewłaściwego traktowania osób zatrzymanych w Polsce.