Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Biura Rzecznika wpłynął wniosek Zarządu Głównego Krajowego Stowarzyszenia Byłych Żołnierzy Wojsk Kolejowych z prośbą o udzielenie pomocy w otrzymaniu prawa do świadczenia pieniężnego oraz innych uprawnień, stanowiących rekompensatę za niewolniczą i przymusową pracę wykonywaną przez żołnierzy 3 Batalionu Kolejowego Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1951-1957 oraz 2 Pułku Kolejowego Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1957-1959.

Sprawa była też poruszana na spotkaniu regionalnym RPO w Zamościu, gdzie jego uczestnik przedstawił cały dramat byłych żołnierzy jednostek kolejowych.

Stowarzyszenie powołując się na art. 32 Konstytucji domaga się wszczęcia postępowania zmierzającego do uznania, że żołnierze tych jednostek, powołani do służby na podstawie przepisów ustawy z 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, wykonywali przymusową i niewolniczą pracę podobnie jak żołnierze objęci postanowieniami ustawy z 2 września 1994 r. o świadczeniach pieniężnych i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych.

Nabór poborowych do jednostek kolejowych następował według ustalonych przez ówczesne władze represyjnych kryteriów doboru stosowanych wobec żołnierzy wcielanych do jednostek górniczych, batalionów budowlanych oraz junaków z poboru w 1949 r., którzy byli kierowani do ponadkontyngentowych brygad Powszechnej Organizacji „Służba Polsce” i przymusowo zatrudnionych w kopalniach węgla i kamieniołomach.

Ustawodawca uznając, że przymusowe zatrudnienie żołnierzy objętych powyższą regulacją stanowiło szczególny rodzaj represji z przyczyn politycznych, ustanowił zasady i sposób zadośćuczynienia tej grupie żołnierzy. Nie umieścił jednak w katalogu uprawnionych do wskazanych w ustawie świadczeń pieniężnych, odszkodowań oraz innych uprawnień mających charakter socjalny, żołnierzy jednostek kolejowych. Pozbawił ich tym samym prawa do wynagrodzenia za stosowane represje oraz wykonywanie przymusowej pracy w czasie czynnej służby wojskowej.

Brak regulacji w odniesieniu do tej grupy wywołuje wątpliwości w zakresie równego traktowania obywateli, zwłaszcza że ich praca nie miała charakteru wojskowego i była wykonywana bez ich zgody w ramach pełnienia zasadniczej służby wojskowej.

Jak wynika z informacji uzyskanych od Stowarzyszenia w trakcie dwuletniej służby niemalże każdy żołnierz przepracował od 16 do 18 miesięcy na rzecz Ministerstwa Komunikacji nie otrzymując wynagrodzenia i w tym czasie nie miał możliwości odbywania szkoleń związanych z wojskowością.

W związku z tym Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego o zbadanie tej sprawy i ewentualne podjęcie działań mających na celu rozszerzenie katalogu uprawnionych do świadczeń przyznanych tzw. „żołnierzom górnikom” o grupę żołnierzy wojsk kolejowych.