Biuletyn Informacji Publicznej RPO

12-13 czerwca 2025 r. w Brukseli odbyło się zgromadzenie generalne członków sieci Network of European Integrity and Whistleblowing Authorities (NEIWA). Po raz pierwszy był na nim reprezentowany Rzecznik Praw Obywatelskich, który dołączył do NEIWA w grudniu 2024 roku w związku z objęciem nowych zadań związanych z wejściem w życie ustawy z dnia 14 czerwca 202 r. o ochronie sygnalistów. Biuro RPO podczas zgromadzenia generalnego NEIWA reprezentował dyrektor Zespołu do Spraw Sygnalistów Marcin Malecko.

Sieć Europejskich Organów ds. Uczciwości i Zgłaszania Nieprawidłowości (NEIWA) została utworzona w maju 2019 r.  z inicjatywy Holenderskiego Organu ds. Zgłaszania Nieprawidłowości. Sieć powstała w bezpośredniej odpowiedzi na przyjęcie dyrektywy UE 2019/w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii i służy jako platforma wymiany wiedzy, doświadczeń i pomysłów pomiędzy jej członkami. Obecnie NEIWA zrzesza 35 instytucji państwowych z 23 krajów europejskich, które zajmują się wsparciem sygnalistów i przeciwdziałaniem naruszeniom prawa.

Do głównych celów NEIWA należy:

• gromadzenie informacji na temat prawidłowego transponowania dyrektywy UE 2019/1937,
• promowanie ścisłej współpracy między członkami NEIWA a krajowymi, europejskimi i międzynarodowymi organizacjami publicznymi w celu rozwoju wspólnych działań w obszarach zgłaszania nieprawidłowości i promowania uczciwości,
• promowanie i rozpowszechnianie doświadczeń, wiedzy i dobrych praktyk związanych z udzielaniem wsparcia sygnalistom .

Podczas tegorocznego zgromadzenia generalnego delegaci wybrali nową przewodniczącą NEIWA. Została nią Zuzana Dlugošová - szefowa słowackiego Urzędu Ochrony Sygnalistów. Zaakceptowano również przyjęcie do sieci nowych członków – instytucji z Portugalii, Hiszpanii i Austrii oraz nadanie statusu partnera instytucji z Kosowa.

Uczestnicy zgromadzenia omawiali między innymi przyszłe wyzwania dla organów zajmujących się zgłoszeniami sygnalistów związane z planowanym przyjęciem unijnej dyrektywy antykorupcyjnej. Dyskutowano również o planowanej przez Komisję Europejską ewaluacji stosowania dyrektywy 2019/1937. Zaprezentowano ponadto efekty prac grup roboczych NEIWA. Przedstawiły one zebrane informacje dotyczące wdrożonych przez poszczególne organy metod wsparcia sygnalistów i udzielania im pomocy prawnej oraz rozwiązań związanych z przyjmowaniem zgłoszeń informacji o naruszeniu prawa w tym zgłoszeń anonimowych.

W przyjętych podczas zgromadzenia rekomendacjach członkowie NEIWA zwrócili uwagę na m.in. potrzebę dalszego rozwoju edukacji dotyczącej sygnalistów, zasadność przyjmowania przez poszczególne organy rozwiązań umożliwiających skuteczne rozpatrywanie zgłoszeń anonimowych i konieczność zbierania danych dotyczących skuteczności zgłoszeń i orzecznictwa sądowego w sprawach sygnalistów. Podkreślono znaczenie ochrony sygnalistów dla realizacji zasady praworządności, polityki antykorupcyjnej oraz rolę zgłaszania nieprawidłowości jako przejawu wolności wypowiedzi i informacji stanowiącej kluczową wartość w demokracji.